Η Ρένα Αθανασοπούλου είναι απόφοιτος του Τμήματος Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η πτυχιακή της διατριβή είχε ως θέμα την αρχή και την καθιέρωση του ραδιοφωνικού θεάτρου στην Ελλάδα. Έχει λάβει με άριστα τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Παιδαγωγική του Θεάτρου (Τμήμα Θεάτρου Α.Π.Θ.). Στο πλαίσιο της διπλωματικής της εργασίας πραγματοποίησε την ερευνητική εφαρμογή ενός προγράμματος θεατρικής αγωγής για την ψυχολογική ενδυνάμωση παιδιών στο Ορφανοτρoφείο «Μέλισσα». Επίσης έχει σπουδάσει θέατρο στο Πανεπιστήμιο Freie του Βερολίνου και στην Ακαδημία του Εθνικού Θεάτρου.
Είναι διπλωματούχος μουσικός (Δίπλωμα λυρικού τραγουδιού, Πτυχίο ανώτερων θεωρητικών, σπουδές πιάνου, τζαζ τραγουδιού) με δισκογραφία και πολλές συναυλίες στο ενεργητικό της. Έχει συνθέσει μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο και το 3ο Συνέδριο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας και Διαστημικής και έχει συμμετάσχει σε θεατρικές παραστάσεις.
Έχει διδάξει θέατρο στο Καλλιτεχνικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, σε Δημοτικά Σχολεία, σε πολιτιστικούς συλλόγους και εργαστήρια. Έχει πραγματοποιήσει επιμορφώσεις και εισηγήσεις σε συνέδρια και ημερίδες. Έχει σχεδιάσει εκπαιδευτικά προγράμματα και παιδικές παραστάσεις.
Παράλληλα έχει κάνει σπουδές δημιουργικής γραφής και έχει διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Ξεκίνησε να ασχολείται με τη συγγραφή σε ηλικία 6 ετών. Έχουν δημοσιευθεί ποιήματά της και θεατρολογικές μελέτες και έχουν αναρτηθεί ηλεκτρονικά εικονογραφημένα λογοτεχνικά βιντεοπρότζεκτ και μελοποιημένοι στίχοι. Ανά διαστήματα έχει αρθρογραφήσει σε εφημερίδες καλύπτοντας μεγάλα καλλιτεχνικά φεστιβάλ.
Επιπλέον έχει κάνει σπουδές ζωγραφικής, κόμικ, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας, φωτογραφίας, βίντεο και έχει εικονογραφήσει πανεπιστημιακά βιβλία και παραμύθια.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την επίσημη ιστοσελίδα : www.renavox.gr
.
.
ΤΑΣΕΙΣ ΦΥΓΗΣ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΣΥΜΠΑΝ (2022)
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗ
Αναλώνομαι σε διαδρόμους που οπισθοχωρούν την ελπίδα μου.
Βυθίζομαι στα χνάρια μιας λυτρωτικής αυτόματης γραφής.
Με κάρβουνο γυμνό, σπασμένο τραβώ ιστούς να παγιδέψω τις σκέψεις μου.
Σαν ημερολόγιο που φιλτράρει αντίστροφα την επόμενη ζωή
φυλλομετρώ τα σημάδια κάθε ατελέσφορης επαφής.
Ένα κλαρινέτο σολάρει βασανιστικά αντικρούοντας origami σενάρια.
Επιτακτικά απαιτεί να γεμίσω και αυτή την αδηφάγα σελίδα.
Δεν είναι ποίηση η νοσταλγία, αφού αραδιάζω στα χέρια σου φανταστικά τερτίπια.
Σε φυλακίζω στις λέξεις μου και σε κρατώ δέσμιο στο συρτάρι της αστείρευτης έμπνευσης.
.
.
ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Εγκλωβισμένη σε στερητικά άλφα που συμπληρώνουν αδιάλλακτα το καλεντάρι μου.
Έρπω κάτω από εμπόλεμα κοινωνικά κακέκτυπα να μεταπείσω τη μοίρα ότι αξίζω.
Φιλονικώ με θυματοποιημένους θύτες για να αλληλεπιδράσω έστω αμφίδρομα.
Απολύω τις αισθήσεις μου σε κάθε απόπειρα συμβιβασμού με το αύριο.
Περιπλανιέμαι άσκοπα και επώδυνα σε διαθλάσεις συναρμολογούμενων κόσμων.
Αλάνι χαμένο σε διοπτρικό τηλεσκόπιο αριστοκρατικών βασανιστών.
Σε χειραψίες απρόσωπες αποστραγγίζονται αποσπασματικά τα φυλαγμένα μου όνειρα.
Κενό χαρτί να γράψουν οι άλλοι τη δικής τους ερμηνευτική απάτη.
Το τσαλακώνουν, το ποδοπατούν κι όμως είναι πάντα εκεί…
Ένα ίσως αφυπνίζει τα γράμματα και γράφει την ιστορία από την αρχή.
.
ΔΩΣΕ ΤΟ ΡΥΘΜΟ
Τα γέλια με αφήνουν κενό στη μέση του φυγόκεντρου εγώ σου.
Ξαπλώνω σε ρυτίδες κομμένων αναπνοών να αναβάλω βλέμματα.
Αγνοείς το αδιέξοδο συγνώμη μου, το ποδοπατάς επιδεικτικά ιδιοτελώς.
Απομακρύνεσαι στα ίχνη μας και πλησιάζεις στις λέξεις μου χαμογελώντας αντιφατικά.
Κάθε σύμβολο της απόπειράς μου να σε φτάσω, να σε λυγίσω, με εξαντλεί.
Χορδές που κομματιάζουν ψήγματα ονείρων,
πλήκτρα που ακροβατούν σε διάφωνα αισθήματα.
Χτύπα ακόμα λίγο να πιάσω το ρυθμό, δεν είμαι πλέον ορατός, εύπλαστος σε ακολουθώ.
Κατρακυλώ σαν ομόκεντρο βότσαλο σε αδειανή λίμνη και καθρεφτίζω το άπειρο ίσως.
Πνίγομαι, αλλά το ξέρεις… Πνίγομαι, αλλά καλείς βοήθεια, αντί να με τραβήξεις…
Πόσο δειλό το θέλω σου,
πόσο φτωχό και μίζερο το σ’ αγαπώ του φιλοσοφικού συλλογισμού σου.
Κι όμως επιβιώνω
για να σε χάνω
ξανά και ξανά.
.
.
ΚΑΡΟΥΖΕΛ
Δεν έχω πλέον παλμό.
Πέθανε κι αυτό το όνειρο.
Σήμερα και χθες ένα επίπεδο σύμπαν.
Ανασφαλής και αδειανός βαδίζω δίπλα σου.
Με περιμένεις, με προσπερνάς κι εγώ λύνομαι.
Κόμποι σφιχτοί που με συνθλίβουν σε κάθε απόπειρα.
Απόπειρα να σε φτάσω, να σε διώξω από το διάβα μου.
Ξεχνώ το όνομα, ρουφώ το άρωμα της απουσίας.
Προσμένω ανέλπιδα ένα σημάδι κινδύνου.
Απρεπής ρομαντικός καμουφλάρω τη λαγνεία μου.
Σταμάτα το καρουζέλ να κατέβω.
Αν με ακούσεις, θα είναι το τέλος μας.
.
.
ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΒΑΡΔΙΑ
Αναλύομαι σε κουκίδες αμφισβήτησης μέχρι να αδράξω το φόβο να σ’ αντικρύσω.
Περιμένω δήθεν τυχαία σαν γλυπτό που έχεις παραγγείλει
και αφήνεις τυλιγμένο στην άκρη.
Ακούω σε λούπα κάθε χαμόγελο που φειδωλά επέτρεψες να με προσπεράσει.
Ψηφιδωτά μηνύματα αγγίζω με βλάσφημη λαχτάρα και γεύομαι υφέρποντα νοήματα.
Καταλύομαι από στιγμές άπνοιας ενός πάθους που σφραγίστηκε σε χείλη δαγκωμένα.
Κροταλίζω τις νύχτες σε αόρατα κελιά
αφήνοντας χώρο στα σεντόνια να τρυπώσει η σκιά σου.
Αλεξήλιο πάνω από το όνειρο μη λιώσει η στιγμή και ξημερώσει η πραγματικότητα.
Βαστώ φεγγάρι δεκανίκι για να παρατείνω τη λήθη της παραίσθησης.
Χρεώνω απουσία μόνο σε μένα.
.
.
ΕΞΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Σε σκακιέρα που αλλάζει αιφνιδιαστικά αντίπαλα στρατόπεδα
αναμένω με διεστραμμένη αισιοδοξία μια ουτοπική εκεχειρία.
Γλιστρώ καχύποπτα ανάμεσα σε αόρατους συντρόφους
και συνθλίβομαι πάνω σε ανυπότακτα γοητευτικούς εχθρούς.
Ένα χέρι στριφογυρίζει το ταμπλό να σαμποτάρει την παρτίδα
και βυθίζομαι στην άγνοια ενός απρόσωπου ακόλουθου.
Ακροβατώ στην άκρη του παιχνιδιού γευόμενος την ηδονή της πτώσης.
Γελώ με την εμμονή να μαγνητίζομαι σε κάθε γύρο στο αδιάρρηκτο τετράγωνό μου.
Περνώ από τη μια θέση στην άλλη σαν κασκαντέρ που έχει γεράσει.
Ο βασιλιάς ψάχνει στα απολεσθέντα την παλιά του κορώνα,
ενώ η βασίλισσα χειροκροτεί ανιαρά μια κακοστημένη φάρσα.
Αποποιούμαι την μονόχρωμη ταυτότητά μου και γυμνός καταφεύγω στο κέντρο.
Στόχος για όλους, ένα διφορούμενο ακροσφαλές πιόνι.
Νικητής του εαυτού μου κι ας με σπρώξουν στο κενό.
.
ΧΡΟΝΟΚΛΕΦΤΗΣ
Επιπλέω σε παραλήρημα αυτόματης γραφής
και βγαίνω μόνο να σ’ ανασάνω.
Δεν ανιχνεύονται τα βλέμματα που σμίγουν,
καλύπτονται τρυφερά από λανθάνουσες φλυαρίες.
Θρυμματίζω κόκκους άμμου ανάμεσα στα δάχτυλα μου
και γίνομαι κλεψύδρα που κλέβει το χρόνο.
Παύω το αντίο με έναν φιλήδονο αναστεναγμό.
Τυλίγω την ανυπομονησία με γιορτινό καμουφλάζ.
Υποδοχή του ανέφικτου σε μια στιγμή αδυναμίας
όπου οι κατάλληλες λέξεις απλά εξαφανίζονται.
.
ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑ
Εξαντλούμαι σε αργά αποτυπώματα ανδρείκελου.
Κάθε αγώνας μάταιη λησμονιά, μάταιη θέληση.
Γραπώνομαι από την αναίτια παγίδα του ίσως.
Επανάληψη, επανάληψη, επανάληψη…
Διαφωνίες εσώψυχες, παραφωνίες αδιέξοδες.
Σύντροφος στη γωνία ο ίσκιος μου.
Ακροατής στην κραυγή μου τα κάγκελα της εθελούσιας φυλακής.
Θεατής ο μελλοντικός μου εαυτός που φτύνει ραγισμένα ρολόγια.
Εκρήγνυμαι βουβά βουτώντας στη ρουτίνα.
Ένα λωτό, παρακαλώ, να πάρω μιαν ανάσα κι επιστρέφω.
.
ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ
Στάλες ανόνειρων ιχνηλατήσεων δροσίζουν το πάθος μου.
Σε αδιάκριτα χαμόγελα φλογίζοντες ψίθυροι με περιπαίζουν.
Στροβιλισμοί γεμάτοι μεθυστικούς ιλίγγους γελούν με την αφέλειά μου.
Κι εσύ πίσω από κάθε ακλόνητο σύνορο ζωγραφίζεις αόρατους τοίχους.
Θυσιαστήριο πιθανοτήτων ο δρόμος που χαράζουν οι ρυτίδες των ματιών σου.
Ακολουθώ λανθάνοντα σημάδια ακροβατώντας σε φθαρμένο σκοινί.
Αν πέσω, με χάνεις. Αν μείνω, σε χάνω. Στέκομαι… περιμένω….
Ανέλπιδα ψάχνω την παλάμη σου να διαβάσω την απάντηση.
Ήσουν απαρχής απών, ακούσιος θύτης… κι ο στόχος σε όλα εγώ.
.
ΚΛΕΨΥΔΡΑ
Κόκκος άμμου που κυλά στο μυαλό σαν ρυθμικό δηλητήριο.
Ναρκώνει τη σκέψη με όνειρα και παίρνει εκδίκηση σε κάθε ανατροπή.
Εστιάζω το βλέμμα και φυλακίζομαι στο άθραυστο γυαλί.
Για μια στιγμή αρέσκομαι στη ζεστασιά του κενού
κι έπειτα όλα κουρνιαχτός που σβήνει στο μεθύσι.
Τα πόδια μου ακίνητα στου χρόνου την κλεψύδρα
για να σπάσω της ρουτίνας τους σκουριασμένους δείκτες.
Βυθίζομαι πανέτοιμος να πιω το παρελθόν μου
με άσπρο πάτο χαιρετώ κάθε μικρή μου νίκη.
.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΒΙΒΛΙΟΥ :
Συλλογή με 41 ποιήματα που συνοδεύονται από σκίτσα σχεδιασμένα με κάρβουνο και κλυδωνίζονται θεματικά ανάμεσα στην ερωτική υπέρβαση και τα σύγχρονα αδιέξοδα.
Το βιβλίο περιέχει CD και QR CODE με απαγγελία της ποιήτριας και συνθέσεις του μουσικού και πολυοργανίστα Κώστα Μαργαρίτη για να μπορούν οι αναγνώστες να απολαύσουν τα ποιήματα και ηχητικά με ιδιαίτερη έμφαση στην αισθητική και ατμοσφαιρική τους ερμηνεία. Σημαντική αφορμή για τη δημιουργία του ήταν η επιθυμία να έχουν ολοκληρωμένη πρόσβαση στα ποιήματα και οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης.
Για το παρόν βιβλίο ο Κώστας Μαργαρίτης έχει συνθέσει τη μουσική, έχει αναλάβει την ενορχήστρωση και έχει παίξει κλαρινέτο, πιάνο, κιθάρα, νέυ, φλογέρα, φλάουτο, σαξόφωνο και ακορντεόν. Όλα τα cd κατασκευάστηκαν με αυθεντική γυάλινη μήτρα (glass mastering) και offset εκτύπωση σε ένα από τα καλύτερα εργοστάσια της Ευρώπης.
Στον πρόλογο και στο οπισθόφυλλο έχουν παραθέσει κριτικές η κα Κούλα Αδαλόγλου (διακεκριμένη ποιήτρια, φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας) και ο κος Αριστοτέλης Παπαγεωργίου (φιλόλογος, θεατρολόγος, κριτικός/αρθρογράφος).
.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
ΚΟΥΛΑ ΑΔΑΛΟΓΛΟΥ
(ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας)
Η Ρένα Αθανασοπούλου ανοίγει με την ποίησή της έναν κόσμο βαθύ και στοχαστικό.
Το ποιητικό υποκείμενο, συχνά με όρους μουσικής, αναζητά τα όρια των αντοχών. Παίζει με αόρατους και ορατούς «αντιπάλους» μια πολύπλοκη παρτίδα σκάκι.
Ο έρωτας διαρκής παρουσία στη συλλογή, έστω και με την απουσία του. Έστω και με την απομάκρυνση. Γλώσσα πλούσια, μεστή, λέξεις επιλεγμένες, επινοημένες κάποιες φορές, που η καθεμιά κουβαλά τη βαρύτητά της. Καθοριστική θα έλεγα, για να εκφραστούν όλες οι αποχρώσεις των συναισθημάτων. Που κυμαίνονται από τη θλίψη, τη διάψευση, την παραίτηση, ως τις ρωγμές που αφήνουν το φως να εισχωρήσει.
Η Ρένα Αθανασοπούλου έρχεται στην ποίηση με τη σκευή της στις θεατρικές και στις μουσικές σπουδές. Και αρθρώνει λόγο στιβαρό και ώριμο, με δυνατό αποτύπωμα στην ψυχή του αναγνώστη. Η ποίησή της ωστόσο, παρά τη στοχαστικότητα και την έντασή της, δεν βαραίνει την ανάγνωση. Γιατί κάτι στο όλο κλίμα φανερώνει την ανυποχώρητη απόφαση του ποιητικού υποκειμένου να διεκδικεί τα όνειρα και τα θέλω του, ακόμη και όταν ματώνει. Σαν «ονειροπαγίδα» που «βαφτίζει το ανέφικτο …πιθανό».
Σημαντικό ρόλο στην ατμόσφαιρα της συλλογής παίζουν η ανάγνωση των ποιημάτων από τη συγγραφέα και η ποιότητα της μουσικής του Κώστα Μαργαρίτη που τη συνοδεύει, στην ηχογραφημένη εκδοχή της έκδοσης. Η ηρεμία αλλά και σταθερότητα στη φωνή της ποιήτριας και ο ανάλογος ήχος της μουσικής συμπληρώνουν την αίσθηση της ελπίδας και της θετικής προσμονής.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
(φιλόλογος, θεατρολόγος, κριτικός/αρθρογράφος)
Το ποιητικό σύμπαν της Ρένας Αθανασοπούλου δονείται από λυρική έξαρση. Είναι υπερβατικό. Η φωνή θωπεύει, κραυγάζει, αναδιπλώνεται. Βάσανος και αγωνία, λαχτάρα και πεποίθηση. Τελικά καταγράφει σκεπτόμενο θυμοειδές. Πρωτοπρόσωπη και γυμνή η εξομολόγηση, διψά την ανταπόκριση σε δεύτερο ενικό. Προσδοκά όμως, δεν ικετεύει. Η ενόρμηση κατευθύνει τον εσωτερικό μονόλογο. Εναλλάσσεται με το ρυθμό της κουβέντας της καθημερινής. Όπως σε μια χαμηλότονη συζήτηση. Ωστόσο εξαντλεί τη γκάμα των αποχρώσεων: από το μουντό στο ευφρόσυνα ιλαρό. Το ποιητικό υποκείμενο στοχάζεται και απορεί, διαισθάνεται τον κραδασμό. Παλεύει αυτό καθ’ εαυτόν. Αυτοελέγχεται και συνάμα αναρωτιέται. Καταδύεται κι επανακάμπτει. Ίσως η Ρένα είναι πολύ νέα ακόμη, για να αναπολεί… Αν υπάρχει ένας στίχος να σταθεί κανείς σ’ αυτήν τη διαδρομή την τεθλασμένη, θα είναι: «Καλώ τον οίκτο σου να συμπληρώσει ανορθόγραφα τον σταυρόλεξο ίσκιο μου».
Μαρία Παπαδοπούλου (marketeer στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων)
Κρατώντας το βιβλίο της Ρένας Αθανασοπούλου στα χέρια μου διαπίστωσα πως είχα μπροστά μου ένα ολοκληρωμένο πολιτιστικό προϊόν. Ένα προϊόν που δίνει στο κοινό την ευκαιρία, τη δυνατότητα της πολλαπλής ανάγνωσης.
Με μέριμνα της δημιουργού η ποίηση ξεγλιστρά από τις λευκές χειρόγραφες σελίδες όπου γεννήθηκε πρωτογενώς και αναζητά άλλες εκφραστικές πλατφόρμες. Αυτό δεν γίνεται τυχαία, ούτε καιροσκοπικά. Η δημιουργός χρησιμοποιεί τους εκφραστικούς κώδικες του θεάτρου, της μουσικής και της ζωγραφικής, κώδικές που έκανε κτήμα της κατά την ακαδημαϊκή της πορεία. Συνδέει την ποίηση με το σκίτσο, το δικό της σκίτσο, το δικό της δημιούργημα, με τη βοήθεια ενός και μόνο αρχέγονου υλικού, του κάρβουνου. Όμως το χαρτί δεν την χωρά, συνεργάζεται με άξιους μουσικούς στην μελοποίηση των ποιημάτων της και μεταφράζει επίσης το έργο της στην κινηματογραφική γλώσσα, με το πλέον ίσως σύγχρονο ιδίωμα της, ένα βίντεο youtube. Μια εναλλακτική πρόταση ερμηνείας του τυπωμένου ποιήματος όπου βλέπουμε την ποίηση, την μουσική, την κίνηση να εντάσσονται σε ένα περιβάλλον και να συμπλέκονται.
Η Ρένα Αθανασοπούλου δεν περιχαρακώνεται στο παραδοσιακό κοινό της ποίησης, σβήνει τις διαχωριστικές γραμμές, ρίχνει γέφυρες στις νεότερες γενιές που δεν είναι εξοικειωμένες με τον γραπτό λόγο και πολύ περισσότερο με το χαρτί, και αξιοποιεί εκφραστικά μέσα και πλατφόρμες για να μεγιστοποιήσει την επιδραστικότητα του έργου της. Ένιωσα πραγματική έκπληξη όταν διαπίστωσα ότι κατάφερε να διαστείλει τον περιορισμένο χρόνο που τραγανίζει η καθημερινότητα μου. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει ένα qrcode. Σαρώνοντάς το μπορεί να ακούσει κανείς τα ηχογραφημένα ποιήματα από το κινητό ή από το tablet οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, συντροφεύοντας τον σε όποια άλλη δραστηριότητα.
Πολύ σημαντική επιλογή της ποιήτριας ήταν η απόφαση να προχωρήσει σε αυτόνομη έκδοση κι έτσι να συμμετέχει και σε αυτό το τόσο σημαντικό στάδιο της ολοκλήρωσης της δημιουργίας ενός βιβλίου. Η υπογραφή της Ρένας βρίσκεται σε όλα τα στάδια της δημιουργίας.
Θεωρώ πως το έργο της ποιήτριας δεν εξαντλείται αλλά οι διαφορετικές αυτές εκφάνσεις αποτελούν ερεθίσματα για σκέψη και δημιουργία προσελκύοντας ακόμη και ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τον χώρο της ποίησης δίνοντάς τους την ευκαιρία μέσα από όλα αυτά τα μέσα έκφρασης να προσεγγίσουν και αυτή τη μορφή λόγου.
ΤΣΑΜΠΑΖΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
(φιλόλογος, Διδάκτωρ φιλοσοφίας)
Στο βιβλίο της Ρένας Αθανασοπούλου το πρώτο που ίσως πρέπει να προσεχτεί είναι η ύπαρξη μιας επιθυμίας για μια σημαντική και προβληματική μετάβαση. Η μεταφορική μετάβαση σε ένα σύμπαν παράλληλο με αυτό της έως τώρα παραμονής υποδηλώνει μία ριζοσπαστική κίνηση, αδύνατη ή τουλάχιστον πολύ δύσκολη. Οι τάσεις για κάτι τέτοιο είναι αψευδής μάρτυρας ενός επώδυνου παρόντος και της επιτακτικής ανάγκης διαφυγής. Η Ρένα Αθανασοπούλου καταγράφει ένα εσωτερικό καθεστώς έντασης, δυσφορίας και αδιέξοδου. Το ανικανοποίητο διαποτίζει το βιβλίο της. Διάχυτη είναι σε αυτό η απουσία ήρεμης, σταθερής αποδοχής ή συμφιλίωσης. Η ταραχή και η ανησυχία έχουν βαθύ, ριζικό χαρακτήρα. Μόνο στιγμιαία εμφανίζεται εδώ κι εκεί κάποια προσέγγιση, κάποιο δέσιμο έντονο και σπασμωδικό, που αίρει στιγμιαία το επώδυνο καθεστώς που αμέσως θα επανέλθει ως η φυσική κατάσταση των πραγμάτων.
Οι τάσεις φυγής όμως φαίνεται να δημιουργούνται και από την έλξη που ασκεί το παράλληλο σύμπαν. Το σύμπαν αυτό τι μπορεί να είναι; Ένας κόσμος εξωτερικός, ο κόσμος μάλλον της συνείδησης κάποιου σημαντικού άλλου. Μπορεί να είναι και μία εναλλακτική πρόσληψη του ίδιου του εαυτού. Ένα μικρό μέρος από αυτά που συμβαίνουν μέσα μας γνωρίζουμε. Το μέσα σύμπαν είναι εν πολλοίς άγνωστο.
Πάντως φαίνεται ότι τελικά δεν υπάρχει πρόσβαση στο σύμπαν αυτό. Είναι κάτι πολύ κοντινό και πολύ μακρινό ταυτόχρονα. Η φυγή προς αυτό είναι αδύνατη. Το παρόν καθεστώς είναι σαν την καβαφική πόλη που σε ακολουθεί όπου κι αν πας. Εκτός του ανικανοποίητου, και το ανέφικτο επίσης διαπερνά τα ποιήματα της Ρένας Αθανασοπούλου. Παρόλα αυτά η ποιητική της φωνή αντιδρά σε αυτό με μεγέθυνση της προσπάθειας. Υψηλή, αδιάπτωτη ένταση χαρακτηρίζει τον λόγο της.
Το δίπολο του εδώθε και του παράλληλου σύμπαντος είναι κυρίως το δίπολο εγώ/άλλος και το δίπολο δικό μου εγώ/δικό μου άλλο εγώ.
Στην ποιήτρια υπάρχει έντονη η προβληματική με τα όρια του εαυτού, τη θέση του εγώ μέσα στο εκάστοτε πλαίσιο, ενδοπροσωπικό, προσωπικό ή κοινωνικό. Η ίδια δε νιώθει σταθερά ταυτισμένη με αυτό, πράγμα που σημαίνει ότι ο εαυτός γίνεται μια μορφή άλλου, μάλιστα καβαφικά «φορτικού». Γράφει στο ποίημα Καθρέφτης: «Σε βαρέθηκα εαυτέ» Ο εαυτός αναφέρεται στον άλλο εαυτό. Έχουμε έναν διχασμό του εαυτού και οι σχέσεις των δύο τους δεν είναι αρμονικές. Μιλά εδώ άραγε ένας εαυτός πιο εσωτερικός, πιο αυθεντικός; Υπάρχει κάτι τέτοιο; Είναι άραγε ένας ιδανικός εαυτός, ένα φροϋδικό υπερεγώ που ασκεί έλεγχο ώστε να τηρούνται αυτά που δεν μπορεί ή λησμονεί ο καθημερινός ψυχολογικός εαυτός; Άραγε αυτός ο ανώτερος εαυτός είναι κάτι σαν μια συνείδηση ανθρωπινότητας, του ανθρώπου γενικά, της ανθρωπότητας, και για αυτό συχνά στα ποιήματα επιλέγεται το αρσενικό γένος ως εγώ; Υπάρχει λοιπόν μια ένταση ενδοπροσωπική.
Υπάρχει όμως και μία πιο ισχυρή ή εμφανής διαπροσωπική ένταση. Γράφει στο ποίημα Αόρατος εραστής: «Κι εσύ πίσω από κάθε ακλόνητο σύνορο ζωγραφίζεις αόρατους τοίχους». Ο άλλος είναι ένα παράλληλο σύμπαν όσο κοντά και αν βρίσκεται. Και πάλι έχουμε απελπισμένες προσπάθειες να γίνει αυτή η πολυπόθητη επαφή. Δεν είναι δυνατό. Το εσύ, ο άλλος εμφανίζεται με όλες τις δυνατές εκδοχές διάθεσης και χαρακτήρα. Είναι φιλικός και εχθρικός, υποκριτής και ωμός, ικέτης και κυριαρχικός, πλησίον αλλά και απόμακρος, ανοίκειος αλλά και σύντροφος. Και οι διαθέσεις της ποιητικής φωνής του βιβλίου (της φωνής που μιλάει στο πρώτο πρόσωπο) καλύπτουν όλη την γκάμα των συναισθημάτων. Υπάρχει εμμονή με την παρουσία του Άλλου που όμως ποτέ δε γίνεται δεκτή ως έχει. Πάντα κάτι λείπει, πάντα κάτι περισσεύει. Μια ριζική ανησυχία.
Η ποίηση της Ρένας Αθανασοπούλου καθοδηγείται από μια αδιάπτωτη, έντονη προσπάθεια. Σπάνια κάποιοι στίχοι εκδηλώνουν πτώση της έντασης ή χαλάρωση της προσπάθειας. Κάθε στίχος είναι και μία επίθεση στον «αόρατο τοίχο». Η ένταση συντηρείται με καινοφανείς απαστράπτουσες γλωσσικές εκφράσεις: «Αλητεύω σε κάθε ξημέρωμα μετρώντας τις jazz διαστρεβλώσεις του παρόντος» (στο ποίημα Ξενύχτι). Γίνεται αναφορά στην αυτόματη γραφή: «Επιπλέω σε παραλήρημα αυτόματης γραφής» (στο ποίημα Χρονοκλέφτης). Το παιχνίδι των αδιάκοπων αισθητηριακών, φαντασιακών και συναισθηματικών εμφανίσεων και αποσύρσεων συντηρεί επίσης την ένταση. Το πρόσωπο που ομιλεί στα ποιήματα επιδιώκει πάση θυσία να περάσει πέρα, στο παράλληλο σύμπαν, στη συνάντηση επιτέλους και την εναρμόνιση με τον άλλο και με τον άλλο εαυτό, παρόλο που οι τάσεις προς τούτο δεν ευοδώνονται ποτέ. Οι Τάσεις φυγής σε παράλληλο σύμπαν αποκαλύπτουν μία πραγματική, αλύγιστη αγωνίστρια.
ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ
(φιλόλογος, εικαστικός)
Όπως εύστοχα προδίδει ο τίτλος, συνεκτικό στοιχείο όλης της συλλογής είναι ένα ολίσθημα από την πραγματικότητα. Μια υπεραναπλήρωση, που προκύπτει από την απόσταση ανάμεσα στο ποθούμενο και στο δεδομένο μιας ερωτικής ιστορίας.
Με πολύ έντονες ψυχικές εντάσεις, εσωτερικές συγκρούσεις αλλά και μεγάλη αυτεπίγνωση, ορθώνεται ένας λόγος ερωτικός και ιδιαίτερα αξιοπρεπής.
Προσεγμένο, επιβλητικό το λεξιλόγιο, αλλά και υπερβατικό, όπως ακριβώς αυτό που ζει η ηρωίδα. Ελεύθερος ο στίχος που χρησιμοποιεί, παράδοξοι οι συνδυασμοί των λέξεων και πλήθος από εικόνες με σύμβολα και συνειρμούς.
Μοντέρνα η γραφή, αλλά ο ψυχισμός του έργου ξεκάθαρα ρομαντικός, αν κρίνουμε από τον εξομολογητικό τόνο ασυνείδητων τάσεων και το ανεκπλήρωτο του έρωτα.
Έντεχνα σκηνοθετείται ένα είδος αυτόματης γραφής, από όπου ξεπηδούν μεταφορές και πλήθος εικόνων, τα οποία αποκαλύπτουν, τη βιωματική ενασχόληση της δημιουργού με το θέατρο και τη μουσική. Εικόνες που διαθέτουν πολύ μεγάλη εκφραστική δύναμη και χαρίζουν ένα δραματικό και παραστατικό χαρακτήρα και στα 41 ποιήματα της συλλογής.
Είναι ακόμη αξιοθαύμαστη η συνειδητή επιλογή αρχαιοπρεπή και δοκιμιακού λόγου. Λεξιλόγιο που δε χρησιμοποιείται πλέον από τους περισσότερους από εμάς και δε συνάδει με τους ρηχούς λογισμούς και τους αδηφάγους ρυθμούς της καθημερινότητας. Αντίθετα, προτιμάται ένα μεγαλοπρεπές ύφος μιας άλλης εποχής και ενός άλλου ηθικού κώδικα, τον οποίο η πρωταγωνίστρια ακολουθεί πιστά μέσα στις σελίδες του έργου.
Γενικά και το λεξιλόγιο και τα σχήματα λόγου συμπάσχουν με την οδύνη της γυναίκας. Αλλά και τα νοήματα είναι τόσο βαθιά, που θα μπορούσε κανείς να γεμίσει τις σελίδες ενός δοκιμίου, αναλύοντας κάθε περίτεχνη φράση που συναντά. Δεν είναι ανάλαφρη αυτή η ανάγνωση, αλλά άμα βυθιστείς μέσα της, σε κερδίζει…. Με τη σοφία, την ακρίβεια και την αλήθεια της…. Ατμοσφαιρικότητα, πάθος και ένα αισθησιακό ξεγύμνωμα της ψυχής….
Αλλά και τα σκίτσα μας μιλούν μέσα από την εικαστική γλώσσα….
Η μαέστρος του έργου επιλέγει συμβολικά να εκφραστεί με ένα πρωτόγονο υλικό, το κάρβουνο, που προσφέρει τη δυνατότητα για δραματικές εξάρσεις, αλλά κυρίως ταιριάζει απόλυτα με το μαύρο του ψυχισμού της.
Δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει σκίτσα που θα εντυπωσιάσουν, αν και ωστόσο είναι σχεδιαστικά άρτια και με βάθος, που επιτρέπουν στην ηρωίδα να επικοινωνήσει εκτενέστερα την οδύνη της και να αποφορτιστεί αμεσότερα.
Η ένταση με την οποία αισθάνεται, καθρεφτίζεται στα περιγράμματα που σχεδιάζει, τα οποία επίσης φανερώνουν ότι πατάει γερά στα πόδια της. Αλλά επιπλέον, βρίσκεται σε μια κατάσταση ψυχικής εγρήγορσης, που αποκαλύπτεται από την κινητικότητα των σχεδίων, αλλά και ταπείνωσης, από την επιλεγμένη φθορά που παρατηρούμε σε αρκετά από αυτά. Ταυτόχρονα, από τη μελέτη των σκίτσων, αναδύεται μια επιστροφή στην αθωότητα της παιδικής ηλικίας εξαιτίας του ψυχικού άλγους, της μοναξιάς, της περιπλάνησης και της ανάγκης τελικά να βρει το ποιητικό υποκείμενο ένα ασφαλές καταφύγιο.
Κι ακόμη παρατηρούμε κάποιες πολύ βασικές αντιθέσεις και στο εικαστικό κομμάτι και στο λογοτεχνικό. Αν και απλό το στυλ εικαστικής γραφής, ωστόσο παραστατικό και έντονα συμβολικό. Αν και πολύ ευαίσθητη η ερωτευμένη γυναίκα του βιβλίου μας, η έκφρασή της με κάθε μέσο που διαθέτει, είναι αγέρωχη και επιβλητική.
Η παρούσα εν τέλει συλλογή, καθώς βρίθει από νοήματα μεστά και βαρυσήμαντα, μπορεί να ερμηνευτεί μεγεθυντικά και ως κοινωνικό μήνυμα και μικροσκοπικά ως ανατομία της ανθρώπινης ψυχής.
Κοινωνιολογικά, διάχυτα ή στοχευμένα σε κάποια ποιήματα το βιβλίο φωνάζει όσα δεν μπορεί να πει η φωνή του ανθρώπου στο περιθώριο, που φαίνεται ανεδαφική και φαιδρή μπροστά σε παιχνίδια με προδιαγεγραμμένο τέλος. Ένα αφιέρωμα στις μαζικές δυστοπίες του παρόντος, με αποκορύφωμα το ποίημα με τίτλο «Άπατρις», όπου αναδεικνύεται η μετέωρη φύση της προσφυγιάς, θέμα που έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την ποιήτρια και σε προηγούμενα έργα της.
Ακόμη, παρουσιάζεται η συχνά ευάλωτη θέση της γυναίκας στον έρωτα. Είναι, ωστόσο, τόση η μέριμνα για δικαιοσύνη της δημιουργού, που εσκεμμένα σε κάποια ποιήματα το ερωτικό υποκείμενο γίνεται αρσενικού γένους, υπενθυμίζοντάς μας ότι ο πόνος της ερωτικής απογοήτευσης δεν έχει φύλο, αλλά είναι πανανθρώπινος.
Ψυχαναλυτικά, το βιβλίο με σύσσωμα τα ποιήματά του, μας παρουσιάζει το πένθος της ερωτικής απόρριψης και τα στάδιά του μέχρι το φως της λύτρωσης, που ξεπροβάλλει στο τέλος του βιβλίου. Και ειδικά μας αφυπνίζει για αυτό το είδος του έρωτα, που όταν δεν εξελίσσεται με ισοτιμία, ειλικρίνεια και εντιμότητα, κινδυνεύει να γίνει εμμονή. Και όπου οι ρόλοι του θύτη και του θύματος μπορεί να εναλλάσσονται επικίνδυνα και ατελείωτα. Η δική μας ηρωίδα όμως ευτυχώς διαπνέεται από υψηλά ιδανικά. Θεωρεί μόνο τον έρωτα ανίκητο στη μάχη και για αυτό τελικά δυσκολεύεται να φανταστεί νικητές και ηττημένους. Με απόλυτο σεβασμό στην ιερότητα αυτού του συναισθήματος ζει στο έπακρο και τη γλύκα της προσμονής και την πίκρα του αδιέξοδου.
Συνοπτικά αποτιμώντας τις «Τάσεις φυγής σε παράλληλο σύμπαν», θα περιέγραφα ένα θεατρικό μονόλογο και μια εικαστική έκθεση να συνομιλούν εγκιβωτισμένα στις σελίδες ενός βιβλίου. Και στο βάθος, η μουσική και η ερμηνεία της Ρένας να μας μεταφέρουν σε μια παραμυθένια διάσταση.
Σε ένα διαχρονικό παραμύθι, όπου οι Σταχτοπούτες, παρά το τσαλαπατημένο τους γοβάκι, με τόλμη μοιράζονται την αλήθεια μιας αξιοπρεπούς μάχης. Στη μάχη αυτή Μούσα, πρωταγωνίστρια και νικήτρια ανακηρύσσεται πανηγυρικά η Τέχνη.
ΕΥΓΕΝΙΑ ΚΑΒΑΛΛΑΡΗ
(φιλόλογος, πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ημαθίας)
Ο τίτλος της συλλογής “Τάσεις φυγής σε παράλληλο σύμπαν” οριοθετεί το περιεχόμενο και τις θεματολογικές επιλογές του ποιητικού κόσμου της Ρένας Αθανασοπούλου που οικοδομείται με τα υλικά της πολυσχιδούς προσωπικότητας της, θέατρο ,μουσική, προσωπικό βίωμα και υπέρμετρη κοινωνική ευαισθησία.
Όπως η ίδια επισημαίνει ”οι στίχοι της βολτάρουν σε υποφωτισμένα σοκάκια”. Ούτε ολοσκότεινα, μα ούτε και ολοφώτεινα, αντανακλώντας την ιδιοσυστασία της ανθρώπινης ζωής που αποφεύγει τις ευθύγραμμες πορείες, τα σταθερά και δεδομένα, αλλά εμπεριέχει ανατροπές, εναλλαγές, όπου ο κάθε άνθρωπος ή παραδίδεται ή αγωνίζεται.
Το moto στην αρχή της συλλογής “συνάντησα ξανά τον εαυτό μου και ήσουν εκεί…” προαναγγέλλει μια ποίηση προσωπική-εξομολογητική με κυρίαρχο το ερωτικό στοιχείο καθώς το εγώ του ποιητικού υποκειμένου στήνεται απέναντι στο εσύ και εκκινεί μαζί του μια χαμηλόφωνη συζήτηση κατά το πρότυπο της γυναίκας στη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γ. Ρίτσου.
Το πρώτο ποίημα της συλλογής “Αντίστροφη Έμπνευση” συγκεκριμενοποιεί τους άξονες της ποιητικής έκφρασης της Ρένας Αθανασοπούλου (να παγιδέψω τις σκέψεις μου, φιλτράρει αντίστροφα την επόμενη ζωή, αραδιάζω στα χέρια σου φανταστικά τερτίπια, σε κρατώ δέσμιο στο συρτάρι της έμπνευσης), αλλά και αποκαλύπτει την επιδραστική συνέπεια τους (Βυθίζομαι στα χνάρια μιας λυτρωτικής αυτόματης γραφής).
Στα ποιήματα που ακολουθούν εύκολα διακρίνεται ένας ιστός που τα συνέχει και τα διαπερνά. Διακρίνεται ένα πλαίσιο σχέσεων και επιρροών μέσα στο οποίο κινείται, δεν εγκλωβίζεται η ελεύθερη και εμπνευσμένη ποιητική έκφραση. Κυρίαρχα θεματικά μοτίβα- η παραίτηση (Σε βαρέθηκα εαυτέ), θλίψη-απελπισία (Αναστενάζω κραυγές, ξεφυσώ δάκρυα, φτύνω ηττοπάθεια), η μοναξιά (Η μοναξιά πιλότος ενός αμείλικτου φυγόκεντρου χαμού), η βασανιστική ανάμνηση (Μόνος και πάλι σε κυκλώνα πυρωμένων αναμνήσεων, σχίζω ημερολόγια φοβισμένων παιδικών χρόνων), η φυγή ως πηγή λύτρωσης (Γραπώνω το τηλεσκόπιο και δραπετεύω σε άναστρο άσυλο). Διαρκής όμως είναι η παρουσία του έρωτα σε όλες τις εκφάνσεις του. Το ερωτικό υποκείμενο είτε παρών ,είτε απών γίνεται αντικείμενο διεκδίκησης (Διψάω την ηχώ ενός αόρατου σ’ αγαπώ και ζητιανεύω ανέλπιστα το αύριο), δύναμη υποταγής (προσγειώνω τις επιθυμίες μου σε ρουτινιασμένα μοτίβα-υπακούω σε ατελεύτητα παραγγέλματα) και πηγή ποικίλων, αντικρουόμενων συναισθημάτων, όπως θλίψη, αίσθηση αδιεξόδου, αλλά και ελπίδα που εμπνέει δυναμική στάση ζωής.
Το υπαρξιακό και ερωτικό άγχος προκαλεί καταβύθιση στο ασυνείδητο, κατάδυση σε ερωτικό λαβύρινθο, όπου το ποιητικό υποκείμενο κραυγάζει, παραληρεί, αγωνίζεται (Κατρακυλώ σαν ομόκεντρο βότσαλο σε αδειανή λίμνη και καθρεφτίζω το άπειρο ίσως. Πνίγομαι, αλλά το ξέρεις), αλλά εξισορροπείται από την εσωτερική του δύναμη και ελπίζει, προσδοκά και εκλιπαρεί.
Το ρυθμικά σκεπτόμενο αίσθημα κινείται μεταξύ απελπισίας και αισιοδοξίας, φόβου και ελπίδας, υποταγής και αντίστασης. Η ενόρμηση του ποιητικού υποκειμένου το οδηγεί στο “παράλληλο σύμπαν” που σύμφωνα με το ποίημα “Υπερβολική Δόση” νοηματοδοτείται ως το αδύνατο, το ονειρικό, το μέλλον που κρύβει την ελπίδα της συνάντησης με το εσύ.
Δεν μπορεί να μην σχολιάσει κανείς τη λειτουργία του παιχνιδιού (πχ παρτίδα σκάκι) στην προσπάθεια προσέγγισης του αγαπημένου προσώπου. Εγκλωβίζει; Πληγώνει; Ισοδυναμεί με διεκδίκηση ή τάση για διαφυγή και δραπέτευση; Ίσως ισχύουν όλες αυτές οι εκδοχές.
Ευδιάκριτες παρά την υπαινικτική τους διατύπωση και οι κοινωνικές αναφορές του ποιητικού υποκειμένου που διαπλέκονται αβίαστα και περίτεχνα με το εξομολογητικό στοχασμό αποτυπώνοντας έτσι όλο το εύρος της προσωπικότητας της Ρένας Αθανασοπούλου (Στη ζούγκλα των πόλεων ενός μεταπολεμικού ποιητή γίνονται βορά για απρόσωπες παρελάσεις. Ζητιάνεψα πατρίδα και άδειασα αναστεναγμούς για αντίσκηνο).
Σε κάθε περίπτωση ένας λυρισμός αναδύεται από όλα τα ποιήματα που δεν είναι ούτε γλυκερός, ούτε έχει υπερβολές, αλλά καταγράφει εύστοχα τις συναισθηματικές διακυμάνσεις του ποιητικού υποκειμένου.
Σημαντική η καθοριστική συμμετοχή της γλώσσας στο τελικό ποιητικό προϊόν. Η εκλεπτυσμένη και λεπτοδουλεμένη έκφραση της ποιήτριας συμπυκνώνει πίσω από την αρχιτεκτονική της ολόκληρο το έργο. Η λεκτική πυροδότηση με τα γλωσσικά επινοήματα, τις περίεργες φραστικές συνάψεις (που παραπέμπουν σε επιρροές Κικής Δημουλά) και όρους των θεατρικών και μουσικών σπουδών της Ρένας Αθανασοπούλου εκφράζουν αριστοτεχνικά τη φιλοσοφική της στοχαστική ενατένιση.
Καταδύεται στο βυθό των λέξεων και ταξιδεύει στις αποχρώσεις τους επιχειρώντας πολλαπλές εννοιολογικές συνάψεις που η ουσιαστική αξιοποίηση τους πολλαπλασιάζει τις συνδηλωτικές δυνατότητες τους.
Η Ρένα Αθανασοπούλου έχει την αίσθηση της διασύνδεσης της μορφής και κυρίως της ηχητικής διάστασης της γλώσσας και του σημασιακού βάθους της.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΕΛΙΟΣ
(συνθέτης, κιθαρίστας)
Διαβάζοντας το βιβλίο της Ρένας Αθανασοπούλου παρατήρησα αμέσως τη γλαφυρότητα στο ύφος και τους ιδιαίτερους συμβολισμούς που δημιουργεί σε κάθε της πρόταση δίνοντας μου την αίσθηση ότι βρίσκομαι μπροστά σε νοήματα ενός διορατικού αυτο-παρατηρητή σε παγωμένο χρόνο. Το βιβλίο της αφαιρεί παραδοσιακούς συμβολισμούς προσθέτοντας νεωτερικά στοιχεία θέασης του ενδότερου εαυτού βοηθώντας τον αναγνώστη-ακροατή να “σκάψει” όλο και βαθύτερα στα έγκατα του ψυχικού και συναισθηματικού του κόσμου.