Η Μαρούλα Πασεμίδου Κάτζη γεννήθηκε στο χωριό Κοιλάνι της Επαρχίας Λεμεσού. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού, στο Ανώτερο Εμπορικό Λύκειο Λευκωσίας (Νεοκλέους). Σπούδασε με υποτροφία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε στη Μέση Εκπαίδευση στην Αμμόχωστο και μετά τον εκτόπισμά στη Λεμεσό, σε όλες τις βαθμίδες. Η πληγή από την τουρκική εισβολή και την απώλεια της μισής μας πατρίδας και η αγωνία για το μέλλον της είναι βασανιστική.
Από τα μαθητικά της χρόνια δημοσιεύθηκαν ποιήματά της και πεζά σε μαθητικά περιοδικά της εποχής, και στο περιοδικό του Λυκείου Νεοκλέους. Αργότερα σε άλλα Περιοδικά, σε Κύπρο και Ελλάδα δημοσιεύθηκαν ποιήματα, βιβλιοπαρουσιάσεις, λογοτεχνικές κριτικές, μελέτες, και διηγήματα. Συνεργάζεται στενά με τον Όμιλο Κοιλανιωτών και είναι Γραμματέας του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:
1. «Κοιλάνι, το χωριό, η ιστορία και ο κόσμος του». Έκδοση Ομίλου Κοιλανιωτών, Λεμεσός 2005, Έκδοση Κυπροέπειας.
2. «Της Πολύπαθης Πατρίδας..» (Ποιήματα), Λεμεσός 2006.
3. «Προσκυνητάριον των Ιεροσολύμων» Έκδοση Ομίλου Κοιλανιωτών,
Λεμεσός 2017.
4. «Της Πολύπαθης Πατρίδας..II» (Ποιήματα), Λεμεσός 2018.
5. Δοκιμές στη πεζογραφία (Δοκίμια και βιβλιοπαρουσιάσεις), 2022
.
.
ΔΟΚΙΜΕΣ ΣΤΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ (2022)
ΔΟΚΙΜΙΑ
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΙΣΩΝ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ.
Όταν δημιουργήθηκε ο ΟΗΕ μετά τα δεινά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η
ανθρωπότητα ανάπνευσε με ανακούφιση, ότι πια τα κακά τέλειωσαν και ότι η δικαιοσύνη και η ελευθερία θα κυριαρχούσαν στον κόσμο. Ότι οι αδύνατοι δεν θα ήσαν πια έρμαιο στα χέρια των δυνατών. Και όταν αργότερα ιδρύθηκε η Ενωμένη Ευρώπη στη γειτονιά μας, με μέλη της κυρίως λαούς της ίδιας κουλτούρας, θρησκείας και ομογλωσσίας, ακόμα περισσότερο ανακουφιστήκαμε ελπίζοντας στην επικράτηση του δικαίου και της ειρήνης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ίσης μεταχείρισης, της αλληλεγγύης.
Αλλά πριν να κράξει ο αλέκτωρ οι ελπίδες μας γκρεμίστηκαν σαν χάρτινος πύργος. Τα HE κάθε φορά που πρέπει να πάρουν θέση για κάτι ολοφάνερο, που το λιοντάρι ετοιμάζεται να χυμήξει ή έχει ήδη μισοκαταβροχθίσει το θύμα του, ακριβοζυγίζει τα λόγια του, μήπως και κακοφανίσει το λιοντάρι. «Οι δυο αντίδικοι να αποφεύγουν βιαιοπραγίες. Να μην χαλούν την ειρήνη…κλπ.». Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες σταδιακά και σταθερά η ανθρωπότητα ξαναβρίσκεται και πάλι μπροστά σε συρράξεις, τοπικούς πολέμους, που έχουν καταστρέφει κράτη με ευοίωνες προοπτικές προόδου, όπως ήταν το Ιράκ, η Λιβύη, η Συρία, ο Λίβανος, η Κύπρος. Τις αιτίες ή αφορμές πότε τις προετοιμάζουν για χρόνια, πότε της προπαγανδίζουν με ψευδείς παραστάσεις, πότε και με προβοκάτσιες. Σκοπός τους να περιορίσουν οι μεγάλοι τη δύναμη κάποιων, που δεν τους θέλουν να έχουν ισχύ στην περιοχή, ή για να ικανοποιήσουν δικές τους επεκτατικές βλέψεις ή οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα, ή για να ικανοποιήσουν τις αχόρταγες απαιτήσεις κάποιων κακομαθημένων συμμάχων τους εις βάρος κάποιων άλλων. Έτσι χωρίς δισταγμό χωρίς αισχύνη χωρίς καμιά ευθύνη απέναντι στην ειρήνη και τη δικαιοσύνη στην ισότητα και στην εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που υποτίθεται ότι έχουν αναλάβει την εφαρμογή τους, έρχονται βοηθοί και υπερασπιστές του ισχυρού και αδίκου. Αποφεύγουν να του υποδείξουν την αλήθεια, την αδικία, αποφεύγουν να του επιβάλουν κυρώσεις. Ακόμα και οι παρατηρήσεις γίνονται πάντα και προς τα δυο μέλη εξισώνοντας το θύμα με τον θύτη και τηρώντας την πολιτική των ίσων αποστάσεων.
Στο μεταξύ οι πόλεμοι μαίνονται και κόσμος σκοτώνεται, άμαχοι παγιδεύονται στις πολεμικές εστίες, πρόσφυγες δημιουργούν αγέλες φυγής και καραβάνια μετακινήσεων προς άλλες χώρες δημιουργώντας άπειρα προβλήματα στις
φιλοξενούσες χώρες, ολόκληροι θησαυροί αρχαίων και σύγχρονων πολιτισμών καταστρέφονται, το περιβάλλον αλλοιώνεται και η πρόοδος ανακόπτεται.
Εμείς οι Κύπριοι ζήσαμε και συνεχίζουμε να ζούμε τις συνέπειες αυτής της υποκριτικής ουδετερότητας του ΟΗΕ και της ΕΕ. Θέματα ολοκάθαρα, που δεν σηκώνουν αμφισβήτηση, που αγανακτούμε, γατί καταπατούνται τόσο κατάφορα τα δικαιώματά μας, της ζωής, της ιδιοκτησίας, της συνέχισης του πολιτισμού μας και της παράδοσής μας, που ξεπουλούν αναίσχυντα τους πολιτιστικούς θησαυρούς μας, που αλλοιώνουν τα τοπωνύμια και την ιστορική μας πορεία, που αρνούνται στα παιδιά μας να γνωρίσουν το σπίτι μας και το σπίτι των προγόνων τους. Και αν ακόμα δεν έχουν τη δύναμη να επιβάλουν το δίκαιο, τουλάχιστον ας έχουν την ηθική στάση να το αναγνωρίζουν, να λένε τα πράγματα με το όνομά τους, να δέχεται ο αδικών έστω και την επίπληξη, έστω και λεκτικά να ακούσει ότι δεν εγκρίνονται τις πράξεις του, να ξέρει ότι ενεργεί εν αδικώ και κατακρίνεται.
Αλλά διερωτώμαι μήπως την ίδια τακτική χρησιμοποιούμε κι εμείς οι απλοί άνθρωποι στην καθημερινότητα μας; Ποιος σήμερα με θάρρος στέκεται πλάι στον αδικημένο, αφού πρώτο μέλημα του είναι να τα έχει καλά με όλους και ιδιαίτερα με τους δυνατούς; Ακόμα και στο χαζοφατσοβιβλίο όπου γίνονται κάποιες ομάδες με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και στις απαντήσεις γράφονται πολλά λάθη ή και τελείως άσχετα πράγματα, βλέπεις να παίρνουν το like, σε σημείο που στο τέλος δεν ξεχωρίζεις την ορθή απάντηση. Μάθαμε να επαινούμε την απλή συμμετοχή έστω και αν επιφέρει σύγχυση και θολούρα. Η καθαρή αλήθεια δεν είναι το ζητούμενο. Η σύγχυση, η θολούρα, η συγκάλυψη να τυποποιηθούν όλοι, να μαζοποιηθούν να μην ξεχωρίζουν αυτοί που έχουν το θάρρος της σκέψης τους.
Έτσι ο ΟΗΕ και η ΕΕ που αποτελούν την ελπίδα της ανθρωπότητας στο μακροεπίπεδο, αλλά και οι καθημερινοί θεσμοί και η ατομική συμπεριφορά στο μικροεπίπεδο, υιοθετούν αυτή την συμπεριφορά των ίσων αποστάσεων.
Η αλήθεια αποκρύβεται, το δίκαιο καταπατείται, ο άρπαγας και θρασύς αποθρασύνεται ακόμα περισσότερο, το κακό παίρνει μεγαλύτερο εκθέτη κατά τον αείμνηστο Ευάγγελο Παπανούτσο.
Όποιος παίρνει το θάρρος να υποδείξει το κακό και να υπερασπιστεί το δίκαιο απομονώνεται, κινδυνεύει. Χρειάζεται διπλή τόλμη σήμερα να ξεχωρίσει από τους πολλούς και να φωνάξει την αλήθεια. Γίνεται κι αυτός ένας ήρωας της καθημερινής ζωής, ένα πρότυπο συμπεριφοράς.
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
Α’ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ
Μεσαιωνική Μυθιστορία
«Ο Άνθρωπος του Βασιλέως» του φιλολόγου — ιστορικού Χρήστου Αργυρού
είναι μια «μεσαιωνική μυθιστορία» με στέρεο ιστορικό υπόβαθρο, που επιτυγχάνει μέσα από τα γνωστά ιστορικά γεγονότα να αναδεικνύει λεπτομέρειες και άγνωστες πτυχές μιας πολύ σημαντικής περιόδου της Κυπριακής και της ευρύτερης Βυζαντινής Ιστορίας.
Όπως ο συγγραφέας γράφει στο Προλογικό του Σημείωμα, « ιστορικό πλαίσιο της μυθιστορίας είναι τα εννέα χρόνια και επτά μήνες της βασιλείας του Ισαάκιου Β’ Αγγέλου, ιδρυτή της σχετικά βραχύβιας δυναστείας των Αγγέλων, της οποίας απόληξη ήταν η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204».
Ο συγγραφέας μελέτησε ιστορικές πηγές, όπως το Νικήτα Χωνιάτη, που απετέλεσε τη βασική πηγή του, αλλά και άλλους νεότερους ιστορικούς και όλοι συμφωνούν ότι ο Ισαάκιος Άγγελος υπήρξε ένας ανεπαρκής αυτοκράτορας.
Η υπόθεση ξεκινά στην Κύπρο την εποχή που ο Ισαάκιος Κομνηνός με απάτη βρέθηκε στο θρόνο και καταδυνάστευε τον τόπο. Σκληρός εκδικητικός, αδίστακτος, χρησιμοποιούσε όλα τα μέσα που διέθετε για να κρατηθεί στην εξουσία. Πρωταγωνιστής είναι το αρχοντόπουλο Νικήτας Ευγενικός, που περιέπεσε στη δυσμένεια του τυραννίσκου της Κύπρου Ισαάκιου Κομνηνού και δέχθηκε τη σκληρή τιμωρία του ευνουχισμού. Ο αγνός έρωτάς του νέου για την Αριάδνη, μια αρχοντοπούλα επίσης, θα αποτελέσει την αφορμή της σκευωρίας του Ισαάκιου, για να εξουδετερώσει το νεαρό αντίπαλο και τις δυο οικογένειες.
Ο νεαρός μετά την απάνθρωπη και άδικη τιμωρία του ξεκινά ένα ταξίδι παρηγοριάς, πρώτα στην Κύπρο και αργότερα, μετά από διάφορες συγκυρίες, στην Κωνσταντινούπολη, για να καταλήξει στη Βυζαντινή αυλή, υψηλόβαθμο στέλεχος στην υπηρεσία του άβουλου Αυτοκράτορα Ισαάκιου Αγγέλου, βοηθός και σύμβουλός του. Η όλη υπόθεση προσφέρεται εξελικτικά σε μια χρονική και λογική αλληλουχία.
Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά την εποχή της διαφθοράς και της παρακμής, της πολιτείας της Κύπρου και της Κωνσταντινούπολης, εκείνα τα δύσκολα χρόνια των σταυροφοριών και μετά μέχρι και την τελική πτώση, την άλωση.
Αξίες όπως η φιλοπατρία, ο ανθρωπισμός, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η δημοκρατία, το φιλότιμο, η ευγνωμοσύνη απουσιάζουν παντελώς, μάλλον εμφανίζονται αρνητικά μέσα σε αλλεπάλληλα γεγονότα, που τις δείχνουν να καταπατούνται κατάφωρα.
Διπλωματικές αποστολές σκοπιμοτήτων, συμφέροντα, συνωμοσίες, δολοφονικές απόπειρες, σκευωρίες αποτελούν την καθημερινότητα στη ζωή όπως καταγράφεται.
Περιγράφεται η απέραντη φιλοδοξία για την εξουσία και τα ανώτατα αξιώματα, το πάθος της εξουσίας που αποτελούσε αιτία για διάπραξη κάθε εγκληματικής πράξης ακόμα και μεταξύ συγγενών. Η γενική αποδιοργάνωση και διαφθορά προετοίμαζαν την Πόλη για την πτώση της πρώτα στους Φράγκους και αργότερα στους Τούρκους. Η νομοτέλεια της φθοράς οδήγησε στην άλωση με όλα τα επακόλουθα, τη μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού.
Σε όλο το έργο ο κρυφός αγνός έρωτας των δυο νέων που ακολουθεί τη ζωή και τις περιπέτειές τους σε μια ενδιαφέρουσα πλοκή, αποτελεί τα λυρικά στοιχεία του έργου που του προσφέρει ανακουφιστικές οάσεις από τη συνεχή, σκληρή, αδυσώπητη δράση.
Οι χαρακτήρες διαγράφονται ανάγλυφα και στους ώμους τους υποβαστάζεται το ιδεολογικό μέρος, όπως καταγράφεται με τη δράση τους και τα κίνητρα που την κατευθύνουν.
Τόσον η υπόθεση και η πλοκή όσον και η γλαφυρότητα του λόγου — σε κάποια
μέρη αγγίζει τον ποιητικό — κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη που πορεύεται με τον πρωταγωνιστή συμμετέχοντας στις περιπέτειες, στα δεινά και στις μικρές χαρές του.
Του προκαλεί έντονα συναισθήματα, που διαδέχονται το ένα το άλλο: Εκπλήξεις, απορίες αγανάκτηση για την αδικία, απέχθεια για τις δολοπλοκίες, αποτροπιασμό για τα ειδεχθή εγκλήματα, που ανενδοίαστα διέπρατταν προκειμένου να εξασφαλίσουν τα αξιώματα.
Ο αναγνώστης προβληματίζεται έντονα πάνω στα αιώνια ερωτήματα του ανθρώπου, που σχετίζονται με τη ζωή και το θάνατο, την ευτυχία, την πίστη στο καθήκον, την αγάπη για την πατρίδα και τη θυσία. Τελικά τι οδήγησε την Πόλη στην παρακμή και την πτώση;
Η ανηθικότητα και η παραβίαση κάθε κανόνα ηθικής δεοντολογίας, η διάβρωση της κρατικής μηχανής, οι προσωπικές φιλοδοξίες που έμπαιναν πάνω από το κοινό συμφέρον η απόλυτη ασυνέπεια μεταξύ νόμων και πράξεων, τι ρόλο έπαιξαν στην τελική πτώση; Μήπως σήμερα έχουμε πάρα πολλά κοινά με κείνη τη σκοτεινή εποχή;
Το έργο κορυφώνεται με ένα τέλος που έρχεται απρόσμενο. Μεταφέρεται στη
σύγχρονη εποχή, στην τουρκική πια Κωνσταντινούπολη, όπου Αμερικανοί αρχαιολόγοι επιστήμονες και φοιτητές από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρτ διεξάγουν ανασκαφές. Ανακαλύπτουν το γυναικείο μοναστήρι της Θεοτόκου της Κεχαριτωμένης. Εκεί σύμφωνα με το χειρόγραφο του Νικήτα Χωνιάτη άφησε την τελευταία της πνοή η αδελφή Άννα, κατά κόσμο Αριάδνη, που συνδεόταν με πλατωνικό έρωτα με τον ευνούχο Νικήτα Ευγενικό, δεξί χέρι του Ισαάκιου Αγγέλου. Κατά την ανασκαφή βρέθηκε γυναικείος σκελετός με ένα μολυβένιο κουτί στα σταυρωμένα χέρια που έκρυβε μια περγαμηνή, με ένα χειρόγραφο αρχαιοελληνικό απόφθεγμα για τον έρωτα: «Ου το εράν νόσος, αλλά το μη εράν. Ει γαρ από του οράν το εράν, τυφλοί οι μη ερώντες».
Αν το σημείο αυτό είναι πραγματικό, ή αν είναι λογοτεχνικό εύρημα, δεν έχει σημασία. Αποτελεί επιστέγασμα της όλης ιστορίας, που γύρω από τον τραγικό ερωτικό μίτο συνυφαίνονται τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα στις πιο κρίσιμες στιγμές του Ελληνισμού. Τεκμηριώνονται έτσι και όλα όσα καταγράφονται αποκτώντας πειστικότητα και φυσικότητα, ενώ παράλληλα ζωγραφίζεται με έντονα χρώματα η ανηθικότητα και η κατάπτωση ως αιτία της συμφοράς.
Άθελα έρχεται στο νου μας και η δική μας Σαλαμίνα και οι ανασκαφές της από αλλότρια χέρια. Κοντά στην άλωση της γης μας, των οικιών και των περιουσιών μας, της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, απωλέσαμε και το παρελθόν μας ατομικό και συλλογικό. Τους τάφους των γονιών μας, τις εκκλησίες και τα μοναστήρια μας, ακόμα και τα ονόματα των χωριών και των τόπων μας. Μας έχουν αλώσει ολοκληρωτικά.
.
Β’ ΠΟΙΗΣΗ
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Ποίηση 2017 — 2021 (Ανθολόγηση)
Από τον εκλεκτό συνάδελφο Λεωνίδα Οικονομίδη είχα τη χαρά και την τιμή να πάρω δώρο την δεύτερη ποιητική του συλλογή με τον τίτλο «Διαδρομές».
Με την πρώτη ματιά ο αναγνώστης βλέπει μια προσεγμένη, ευπαρουσίαστη έκδοση έχοντας μπροστά στο εξώφυλλο την εικόνα του ανάγλυφου ήλιου, από τον Ναό της Αθηνάς στο Ίλιον, να τρέχει πάνω στο άρμα με τα τέσσερα του άλογα και να κάνει τη διαδρομή της ζωής, τη διαδρομή της ανθρώπινης ιστορίας.
Ολόκληρη η συλλογή αποτελεί ένα πολύχρωμο ζωγραφικό πίνακα, με λέξεις, με άπειρες εικόνες, που ο αναγνώστης τον ζει εσωτερικά με τα μάτια της ψυχής του. Αποτελεί ένα ύμνο στην Άνοιξη, που τη συναντούμε πολλές φορές σε όλα σχεδόν τα ποιήματα, με όλους τους συμβολισμούς, που μπορεί να περικλείει. Στην Άνοιξη της ζωής, που την ζούμε εσωτερικά, πνευματικά, νοερά μέσα στο σημερινό αποκλεισμό μας, αλλά και σε κάθε αποκλεισμό. Όλη η ζωή μας είναι ένας ατέλειωτος αγώνας για τη διαμόρφωση της Άνοιξης, της ομορφιάς, για το σμίλεμα της αρετής μέσα στην αδιαμόρφωτη, άπλαστη, πρώτη ύλη της καθημερινότητας.
Σε κάποια ποιήματα τονίζεται η έγνοια της πατρίδας και η αγωνία για το μέλλον της, που την βλέπει σαν λαβωμένο σκαρί αφημένο στο πέλαγος να ταλαντεύεται στη δίνη των ανέμων, καρτερώντας την Άνοιξη. Η ιστορική μας πορεία, η λάθος διαδρομή, η νόθευση των ιστορικών μας πιστεύω, η αλλοίωση του περιβάλλοντος, η πικροδάφνη που ανθορροεί την κενότητά μας, γιατί ο χρόνος άλλα έφερε. Για χρόνια οι αγώνες μας αδικαίωτοι, ούτε έναν εφιάλτη δεν τολμήσαμε να στοιχειοθετήσουμε. Νομίζω πως υπαινίσσεται την αδυναμία μας να εντοπισθούν, να κατηγορηθούν και να τιμωρηθούν όσοι με την δράση τους πρόδωσαν την πατρίδα. Και ύστερα θυμάται την ίδρυση της Σαλαμίνας από τον Τεύκρο, που έγινε μετά από τον χρησμό του Απόλλωνα με θεϊκή εντολή. Η «Ωδή στην Κύπρο» είναι ένας μικρός ύμνος και θρήνος για την πολύπαθη πατρίδα μας, ενώ στο ποίημα «Θεέ μου» συνθέτει μια θερμή προσευχή για την απαλλαγή της από τα δεινά. Να επικρατήσει η ειρήνη μετά από την καταιγίδα και τις μηχανές του ολέθρου, πικροδάφνες κι αλμυρίκια να βλαστήσουν, να συνυπάρχουν. Ζωή και θάνατος, νείκος και φιλότης, έτσι όπως πάντα γίνεται στο σύμπαν, κατά τον Ηράκλειτο. Η ελπίδα και η προσδοκία, να διαλυθούν τα σκοτάδια, να ξαναδούμε τα αστέρια, να τελειώσει η νύχτα, να έρθει ένα νέο ξημέρωμα, κυριαρχεί στα ποιήματα. Εκεί θα κτιστεί και η ευτυχία μας στις μικροχαρές και στην απόλαυση της φύσης με όλα τα ανεξίτηλα της χρώματα κεντημένα σε καμβά, με τους γλάρους, το γεράνι, το γιασεμί, όλα τα λουλούδια και πτηνά, και όχι στον πλούτο και στις κενόδοξες επιδιώξεις. Η Άνοιξη σε διάφορες μορφές, να συμβολίζει τη νεότητα, την ομορφιά, το ηθικό και αισθητικό κάλλος, την ελευθερία, τη ανάσταση της φύσης και των ανθρώπων, την απελευθέρωση της πατρίδας, συναντάται συνεχώς μέσα στη διαδρομή του βιβλίου. Η φύση σε στιγμές αόρατες στο ανθρώπινο μάτι, πότε ανταριασμένη, πότε ροδόχρωμη αυγή, πότε ανθισμένη μυγδαλιά ανένδοτη και πεισματάρα προετοιμάζει την έλευση της Άνοιξης. Η εικόνα μιας λεμονιάς μετά την καταιγίδα, που φορτώθηκε στολίδια, αφού κάθε σταγόνα στα φύλλα της γίνεται με το φως του φεγγαριού διακοσμητικό φωτάκι. Κάπου αλλού η Άνοιξη συμβολίζει τη δράση, τον μόχθο, την εργασία, την αγάπη, τη φλόγα της ζωής που αποτελεί μια αέναη κίνηση. Αλλού η Άνοιξη παίρνει τη μορφή μιας ανθισμένης μανταρινιάς, ή του άγριου ματσικόριδου, ή του φθινοπωρινού χρυσάνθεμου, που μέσα στο σκληρό περιβάλλον μας δίνουν την ελπίδα με το άρωμά τους.
Όλη μας η ζωή αποτελεί την αναζήτηση της Άνοιξης, που εδώ ταυτίζεται με την επιδίωξη του τέλειου, της αγνότητας, της ενάρετης ζωής, του σεβασμού, της εντιμότητας, της υιοθέτησης των αρχών και αξιών στη ζωή μας, που πάντα όμως βρισκόμαστε στο κατώφλι της χωρίς τη δύναμη να εισέλθουμε στα ενδότερά της. Η κατάσταση στη φύση επηρεάζει άμεσα και τη ψυχική διάθεση του ποιητή. Στα ποιήματα «Τρύπιες στάλες» και το «Φύσημα του ανέμου», ζωγραφίζεται ένα μουντό χειμωνιάτικο τοπίο, όπου το φεγγάρι δακρύζει, η βροχή που πληγώνει τρυπά το τζάμι με τις στάλες της, κι ο ανεμοστρόβιλος διέρχεται μέσα από το αδειανό σπίτι. Ενώ τα αδικαίωτα όνειρα και το αδιέξοδο της πορείας μας κάνουν τις προσπάθειές μας μάταιες δονκιχωτικές. Αλλά εμείς εκεί, πάντα πιστοί στον αγώνα προσμένοντας
για το καλύτερο, έστω κι αν ο κόσμος μας μας απογοητεύει εμείς στεκόμαστε στην αθωότητα, όπου υπάρχει στα παιδιά, στα κρίνα, στη φύση.
Ο ποιητής δεν επαναπαύεται ανησυχεί, αναζητεί το άπλετο φως και τη γαλήνη, βλέπει την προσωπική του πορεία να ταυτίζεται με την πορεία του τόπου και το απόμαχο καράβι ζητά να βγει από τα αφιλόξενα νερά και τις φουρτούνες.
Πως μας επηρέασε ο χειμερινός εγκλεισμός μας λόγω της πανδημίας, και πόσο ευάλωτος γίνεται όποιος βυθίζεται μέσα στην ομίχλη των συναισθημάτων του καρτερώντας ένα σημάδι για την ανατολή, ενώ αλλού υμνεί τις νεανικές φιλίες, που η συναναστροφή τους μας παίρνει πίσω σε νοσταλγικές αναμνήσεις, που ρέουν φουσκώνοντας το ποτάμι της φιλίας. Μεγαλώνοντας η φιλία γίνεται πιο έντονη και η στέρηση της συναναστροφής καθιστά την ζωή μας δυσκολότερη, ιδιαίτερα όταν βρισκόμαστε στο φθινόπωρό μας. Η αναπόληση του παρελθόντος αποτελεί ένα ταξίδι ονειρικό, που ξαφνικά μια απότομη προσγείωση μας αφυπνίζει στην πραγματικότητα, με όλα τα παράπονα να αιωρούνται λευκά μαδημένα γιασεμιά.
Σε μια ανασκόπηση της ποιητικής γραφής επισημαίνει πως δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η ποίηση, για να ψέγει τα κακώς έχοντα, αλλά να διαφυλάττεται ως αγνή και άχραντη, για να σκιαγραφεί ένα κόσμο αγνό και άχραντο. Η ποίηση είναι βάλσαμο στην ψυχή, τσαμπί σταφύλι του ήλιου που γλυκαίνει τη γεύση, είναι το αεί μέσα στο νυν, είναι το αιώνιο μέσα στο φθαρτό και το χοϊκό. Σε μια αξιολόγηση της δικής του πορείας σε δρόμους, που πάντα είχε κατευθυντήριες γραμμές την αρετή τις αξίες και τα ιδανικά, ανιχνεύει πως τα δικά του βήματα αφήνουν ένα φως, όσο μπόρεσε να αφήσει.
Η εξέλιξη της ζωής και της γλώσσας η αλλαγή των νοημάτων των λέξεων αξίζει να μελετηθεί και αξιολογηθεί.
Στα πεντάστιχα Ιαπωνικά Γουάκα η ποίηση σαν αμπελώνας προσφέρει εύχυμα τα σταφύλια της. Και πάλιν μια πανδαισία χρωμάτων, λουλουδιών, πουλιών, πεταλούδων, συνθέτουν την ομορφιά της ζωής, την Άνοιξη, όλες τις εποχές του χρόνου, όλα τα προϊόντα της φύσης.
Και ανάμεσα στριφογυρίζουν όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, η αγαλλίαση, η απόλαυση, η ελπίδα, όλα γύρω σαν σε χορό.
Τα Χαϊκού όπως και τα Γουάκα είναι ένα είδος ποιημάτων που πρέπει το νόημα να δοθεί μέσα στο συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών και στίχων. Έτσι απαιτείται να υπάρχει απόλυτη ευστοχία και ακρίβεια στη διατύπωση, και μέσα να περικλείεται ένα σαφές και σημαντικό μήνυμα.Τα Χαϊκού του Λεωνίδα είναι λυρικά, με προσωπικά, υποκειμενικά συναισθήματα και ιδέες, περιγραφικά ζωγραφικά με εικόνες, που υμνούν τη φύση, τα δέντρα τα πουλιά, τα λουλούδια, τις πεταλούδες τις μέλισσες, τις εποχές του χρόνου, τις αλλαγές στη ζωή. Φιλοσοφεί τη ζωή μέσα στο μέστωμα του χρόνου που περνά.
Οι «Διαδρομές» προσφέρουν ένα ωραίο μονοπάτι της φύσης, που περπατώντας το σε περνά από όλες ομορφιές της φύσης, σε όλες τις εποχές και όλες τις καιρικές συνθήκες, με ζητούμενο πάντα την Άνοιξη με όλους τους συμβολισμούς και εννοιολογικό περιεχόμενο που ο ποιητής της αποδίδει. Κατά την διαδρομή αυτή διάφορα συναισθήματα και σκέψεις παρουσιάζονται με σύμβολα, έτσι που ανεπαίσθητα και μέσα από τις πολύχρωμες εικόνες να περνούν οι ιδέες της αρετής της φιλοπατρίας, της ανθρωπιάς, του σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον, στον άνθρωπο. Όλα δοσμένα με ευγένεια ύφους και λεπτότητα.
.
ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΙΙ (2018)
ΑΓΙΑ ΜΑΥΡΗ
Αν αυτός ο γέρο πλάτανος
γείρει το κεφάλι του
θα προσκυνήσει το καμπαναριό της ψυχής.
Ο γλυκός ήχος
κάτω από τη φωτοσκίαση
στο παιχνίδισμα των φύλλων,
φιλτράρει το νόστο
και τα όνειρα
ταξιδεύουν στο βαθύ παρελθόν.
Στην αυλή,
όπου η λιτή κρεμμυδοσαλάτα στο πιάτο
έσμιγε με την οσμή του γιασεμιού,
και η μουσική μας νανούριζε γλυκά
ζωγραφίζοντας με απίθανα χρώματα
την ομορφιά της ζωής μας.
Ούτε που νιώσαμε τότε
πως οι στιγμές εκείνες
ήταν ό, τι ωραιότερο μπορούσε να μας τύχει
και ότι αυτά τα ασήμαντα
ταξινόμησαν για πάντα την εμβέλεια της σκέψης
και το βάθος των αισθήσεων.
ΠΑΡΑΜΥΘΙ
Φορτώσαμε στο πλεούμενο τις αποσκευές μας
και βαλθήκαμε να το ευθυγραμμίσουμε
στην ανατολή του ήλιου.
Η απόσταση δεν έλεγε να λιγοστεύει
και εμείς νυχθημερόν στο τιμόνι
λικνιζόμαστε στο αφρισμένο κύμα.
Σαν είδαμε την πρώτη ακτίνα
ορμήσαμε με ανακούφιση,
να εισέλθουμε στη σπηλιά του Απόλλωνα.
Αλλά στην είσοδο ένας φρουρός,
-λες και ήταν ο μεγάλος αδελφός –
που παρακολουθούσε διακριτικά την κάθε μας κίνηση,
απαίτησε να αποβάλουμε τις αποσκευές,
διαφορετικά μας απαγόρευε την είσοδο.
– Μα αυτές είναι το πολυτιμότερο που έχουμε.
Τις κουβαλούμε χρόνια και χρόνια.
Μη μας ζητάτε τα αδύνατα.
Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτές.
– Αν θέλετε να μείνετε με τις αποσκευές σας,
τότε να ξεχάσετε τη σπηλιά του θεού.
Η απόφαση ήταν οδυνηρή.
Απομείναμε στο καράβι μας,
ακολουθώντας μιαν άσκοπη πορεία,
συντροφιά με όλα τα μικροπράγματα
που αρνηθήκαμε να ρίξουμε στη θάλασσα,
ψηλαφώντας τα με τα δάκτυλα,
και απλώνοντας πάνω τους όλη την αγάπη,
που δεν θέλησε ο θεός να πάρει από μας.
Σε λίγο θα νυχτώσει και εμείς που γυρεύαμε το φως,
θα αντικαταστήσουμε την όραση με την αφή.
ΗΦΑΙΣΤΕΙΟ
Αν αυτό το ηφαίστειο εκραγεί
γιατί του κλείσανε τον κρατήρα
που αναπνέει,
η λάβα του θα ζωγραφίσει
στην πλαγιά
τα πάθη του βρασμού
στα έγκατα της γης.
Τα ποιητικά σχήματα
μπορεί να είναι απολιθώματα εκρήξεων,
όπου οι μύδροι οριοθετούν
την εσώτερη πληγή,
ή την υπέρτατη κατάκτηση της ελευθερίας.
ΤΑΞΙΔΕΥΤΗΣ
Εκεί που όλη η σειρά περπατούσε
γραμμή πηγαίνοντας ο ένας πίσω από τον άλλο,
ξάφνου ο πιο λεβέντης μας
στάθηκε στην άκρη και δεν έλεγε να προχωρήσει.
Έτσι τον χάσαμε.
Εμείς συνεχίσαμε την πορεία μας
στα απλά και καθημερινά.
Και ποτέ δεν μάθαμε γιατί μας εγκατέλειψε.
Ίσως εκείνος έσμιξε με τον ουρανό.
ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΑ
Έμεινε η πίστη αιχμάλωτη
στη λαγκαδιά του ονείρου.
Έμεινε η νόηση πιστή
στης λογικής την κόψη.
Αν μοίρα θεωρείς
τις απρόβλεπτες συγκυρίες,
τότε ο πιο προβλεπτικός
έχει λιγότερο μερίδιο μοίρας.
Αν η ελπίδα δεν έχει ερείσματα λογικά,
είναι ψευδαίσθηση,
που υποθάλπεται από αναξιοπρέπεια.
Η ποιότητα πάντα υπερκαλύπτει την ποσότητα.
Η ποσότητα δεν εξυπακούει την ποιότητα.
ΟΙ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ
Οι ψυχές τους τριγυρίζουν ανήσυχες,
γιατί τα σώματά τους βρίσκονται στοιβαγμένα
κάτω από τη μαύρη γη,
χωρίς τον ψαλμό της αγάπης.
Στους ομαδικούς τάφους τους
ανάπαψη δεν θα βρουν οι αδικοχαμένοι μας.
Καρτερούν την αναγνώριση των οστών τους,
για να ταφούν ονομαστικά
ως είθισται,
με τον πρέποντα έπαινο,
και το θρήνο των δικών τους.
ΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ
Αν «το ακριβό είναι το φτηνό»,
τότε και το δύσκολο είναι πιο εύκολο
αφού το ολόκληρο
δεν επιδέχεται εκπτώσεις
ή ίσες αποστάσεις
αλλά ταυτίζεται με το ορθό
και το δίκαιο.
Έτσι ο δρόμος προς αυτό είναι απλός.
Υποχωρώντας πιο πέρα
από τις άδικες υποχωρήσεις μας.
όταν οι άλλοι απιστούν στα όσα άδικα μας κρατούν,
το σημείο συνάντησης θα είναι το μηδέν στην πλευρά μας.
ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ II
Η επικοινωνία γίνεται με πολλή δυσκολία.
Οι δέκτες έχουν χάσει κάθε ευαισθησία
δεν βρίσκουν πια τη χαρά στη φωνή ή στο γέλιο.
Δυο μοναξιές πλάι — πλάι.
Μετρούν την απόσταση που έφερε ο χρόνος
που θα μπορούσε όμως και να την εξαφανίσει
καθώς τα κοινά είναι άπειρα.
Η ψυχή σε μονοπάτια νοερά,
κινείται στην ονειροπόληση του παρελθόντος.
Ή στη φαντασίωση γεγονότων που δεν ευτύχησε να ζήσει
και την απατηλή ελπίδα πως ο μακρύς ο δρόμος
είναι ακόμα μπροστά στη δημοσιά και περιμένει.
Το χέρι θέλει να απλώσει να χαϊδέψει,
τα χείλη θέλουν να μιλήσουν
αλλά δεν βρίσκουν τη δύναμη.
Το κέρασμα της αγάπης γίνεται με φειδώ.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Αν η χελώνα επιμένει να πετάξει,
το πάθημα της είναι γνωστό.
Θα πέσει να σπαράξει.
Αν παραβγεί με το λαγό στο τρέξιμο,
μπορεί να τον νικήσει,
σαν κείνος βαρυκοιμηθεί και δεν ξυπνήσει.
Αλλά μην απορήσετε εάν το σαλιγκάρι
στο τέλος διαδρομής το κύπελλο θα πάρει.
Αν τη χελώνα, το λαγό στο δρόμο θα νικήσει,
κολλώντας σε όχημα γοργό, χωρίς να κοκκινίσει.
Μην θλίβεσαι παλιόφιλε, κι αν αδικείς κανένα,
αυτά και σ’ άλλα μέρη γίνονται, στα μακρινά τα ξένα.
Η ΟΔΟΣ ΜΠΕΤΟΒΕΝ
Στην οδό Μπετόβεν, αριθμός 10,
στην Αμμόχωστο,
βρισκόταν το σπιτάκι μου,
πνιγμένο στις μυρωδιές
των λεμονανθών και των γιασεμιών.
Μέσα ξέχειλο από βιβλία,
από αγάπη κι αρμονία.
Στολισμένα τα έπιπλα
με τα κεντήματα της μάνας.
Εκεί φυλάγαμε
τα βιολιά και τις μουσικές του πατέρα.
Τώρα κείτεται ακατοίκητο.
Το περιβόλι ξεράθηκε, οι μυρωδιές σκορπίστηκαν.
Από μέσα το άδειασαν, όπως και την ψυχή μας.
Κι ούτε μια φωτογραφία από το παρελθόν δεν υπάρχει.
Ο πατέρας είχε πεθάνει, δεν μπορεί πια
να κατασκευάσει άλλα βιολιά, ούτε λαγούτα,
ούτε να μας παίξει τους σκοπούς του,
που πλημμύριζαν το σπίτι.
Η μάνα πέθανε
δεν μπορεί πια να μας πλέξει άλλα κεντήματα.
Σταμάτησαν οι πηγές της δημιουργίας.
Χόρτα και ακαθαρσίες, βρωμιές από ζώα
και φωνές φάλτσες από παντού.
Εκεί έμεινε και κατοικεί η αρπαγή, η ασχήμια
μαζί με τους παρείσακτους «ιδιοκτήτες».
Τόση αδικία Θεέ μου πως την ανέχεσαι;
Η ΟΥΣΙΑ
Η ουσία νοθεύτηκε
με επίθετα και τροπικά επιρρήματα.
Περισσότερη σημασία δίνεται
στα πώς και πού και γιατί,
παρά στο είναι.
Το κατηγορούμενο αμβλύνεται στα έξωθεν.
Η περισπούδαστη εμφάνιση εντυπωσιάζει.
Έστω και ακαλαίσθητη,
αλλά σαφώς εξεζητημένη.
Δεν μας νοιάζει το μέσα.
Υπερτερεί το περιτύλιγμα.
ΠΟΙΗΣΗ II
Και ξαφνικά
ανεβαίνεις στην κορυφή του Θαβώρ.
Ένδον δύναμη σου επιτρέπει να συνομιλείς
με αόρατες δυνάμεις.
Απορείς που ξέρεις να αποκρυπτογραφείς
τη θεϊκή σοφία
Έστω και αγράμματος.
ΑΝΟΙΞΗ
Το κίτρινο της αναθρήκας και του ασπάλαθου,
της ακακίας και της λαψάνας
προκάλεσαν προσκλητήριο ρίγος στις μέλισσες,
που έσπευσαν να φορτώσουν τα πόδια τους
με τη γύρη, για να ετοιμάσουν τις κηρήθρες
της προκοπής.
Το εκτυφλωτικό κίτρινο εκπέμπει
χρωματικά κύματα.
Τα έντομα μαγνητίζονται
από τη θωριά και μυρωδιά τους,
μεθυσμένα τριγυρίζουν αέναα
για να επικονιάσουν τα φυτά,
υπηρετώντας τη φύση στο πιο ιερό της παιγνίδι.
Άνοιξη, χρόνος, χώρος, ήχος,
θαλπωρή, χρώμα, αρμονία ήχου και χρωμάτων,
όραση, ακοή, όσφρηση,
σε πλήρη δράση.
ΒΙΟΛΕΤΑ
Κάτω από τα πράσινα φύλλα,
λεπτό άρωμα διαχέεται
μόνο για όσους έχουν δυνατή την όσφρηση.
Απαλό το χρώμα,
διακριτική η ομορφιά του,
δεν εντυπωσιάζει.
Συγκρατημένη πάντα η επιθυμία,
αφάνισε κάθε ίχνος αντίστασης του εγώ.
Την αδικία την αντέχει, αδιαμαρτύρητα,
αθόρυβα ψάλλει.
Υπομονή σε όλα τα δύσκολα.
Τα αυθόρμητα τα έχει χαλιναγωγήσει.
Πέτυχε τον απόλυτο αυτοέλεγχο.
Γραφικές παραστάσεις με φοβερές αντιθέσεις,
κορυφές, διακρίσεις,
ταπεινοσύνη, σεβασμός.
Αφανής, ακόμα και στα πολύ σημαντικά.
Το επικούρειο « λάθε βιώσας» στην πλήρη εφαρμογή
Κάτω από τα φύλλα, βρίσκεται μια σκιερή μοναξιά.
ΠΟΙΗΣΗ III
Η ποίηση είναι δέσμη φωτός
που διαλύει τα σκοτάδια.
Ουράνιος καταρράκτης
παρασύρει τα περιττά,
κρατώντας την ουσία,
που την αποδίδει με λόγο
Βάλσαμο αντισηψίας στις φλεγμονές.
0 ηδυσμένος λόγος οδηγεί την ψυχή,
στην δι’ ελέου και φόβου κάθαρση.
Μαγικό ραβδί ανιχνεύει
όλες τις διαδρομές της αλήθειας,
που οδηγούν στη μέθεξη,
στην ύψιστη απόλαυση.
ΑΥΤΟΣ Ο ΔΡΟΜΟΣ
Αυτός ο δρόμος που μας πάει,
ίου μας περπατάει σημειωτόν,
σαν το δρόμο του τεστ κοπώσεως,
που δεν τον περπατούμε, αλλά μας περπατάει,
δε βγάζει πουθενά.
Δεν βλέπουμε τα δέντρα να τριγυρίζουν
γύρω από τον εαυτό τους,
αλλά μένουν στατικά.
Μας φόρεσαν τις παρωπίδες των αλόγων του αλακατιού,
κι όλο κοιτούμε μπροστά και περπατούμε.
Και περιμένουμε.
Μα ο δρόμος μας δεν έχει τέλος,
ο πρώτος κύκλος βρίσκει τον επόμενο,
κι εμείς ζούμε τη ψευδαίσθηση
της αέναης πορείας.
Αφιερώσεις Μνημόσυνα
Η ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ
Τα αγαπημένα πρόσωπα που φύγαν
άφησαν μετέωρες τις γραμμές επικοινωνίας.
Μονόδρομος η συνομιλία
αδιέξοδη η επίσκεψη.
ΑΟΡΑΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ
Φωνές γνώριμες
αγαπημένων προσώπων που έφυγαν,
συχνά απρόσκλητα κι απρόσμενα
σιγοψιθυρίζουν στην ακοή,
απόμακρες συνομιλίες και τραγούδια.
Η αγαλλίαση της επίσκεψης
και η θλίψη της απουσίας
μεγιστοποιούν τη νοσταλγία.
Διεισδύουν στο παρόν
σε μια άλλη διάσταση,
σε μια επικοινωνία καθαρά ενδότερη.
Τόσο ιδανικά προσωπική,
που δεν είναι δυνατή
ανάμεσα σε ζώντες.
ΣΤΗΝ ΑΜΑΛΙΑ
Είχε το χέρι μαγικό ραβδί, που σκόρπιζε την ομορφιά.
Είχε τη σκέψη κοφτερή σαν το μαχαίρι,
που οριοθετούσε τη δικαιοσύνη και άπλωνε την προσφορά,
ένα διαμάντι καθαρό και διαυγές, η μέσα γνώση.
Όλη η ζωή της μουσική και κάλλος, ταξινόμηση και ομορφιά.
ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Λυγερόκορμη λουσμένη μες στο φως,
με φωνή γλυκολάλητη.
το νανούρισμά σου ακόμα το ακούω στα αυτιά μου,
τα παραμύθια σου συνοδεύουν και τώρα τις μέρες μου,
Ερωτόκριτος, Χιώτισσα, Λιπέρτης.
ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ (2006)
Τα εγκλωβισμένα
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ
Γυρνώντας από το ταξίδι
βρήκαμε στις αυλές μας κόσμο.
Ήταν τόσο καλοβαλμένοι στα σπίτια μας.
Είχαν αποκτήσει όλα τα δικαιώματα.
Εγκάρδια μας προσκάλεσαν στην αυλή τους.
Αρνηθήκαμε ευγενικά την πρόσκληση
του φιλόξενου «ιδιοκτήτη».
Αποχαιρετήσαμε νοερά τ’ αγαπημένα αντικείμενα
και τις ζωντανεμένες θύμησες.
Κατεβάσαμε τα κεφάλια
Μπρος στους εαυτούς μας.
Για σπίτι μας έχουμε πια το ταξίδι.
Βαρώσι 1969
ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ
Οι αποστάσεις που μηδενίσαμε
παίρνουν σκληρή την εκδίκηση
του συγκερασμού τους,
προκλητικά κρατώντας
κομμάτια του σκορπισμένου εαυτού μας,
που εμείς άθελα ή με χαρά,
αφήσαμε να πιαστούν στη σαγήνη
της πρωτόγνωρης θέας
της ταύτισης του εγώ.
Μωσαϊκό ασυναρμολόγητο
κι όμως τόσο γνώριμο,
που αιμορραγεί η κάθε ψηφίδα
στο σημείο που ξεριζώθηκε
και που χωρούσε μόνο στην αρμονία.
Το ρολόι του χρόνου μετρά τα βήματά μας.
Η οικουμένη κτυπά στο αρμόνιο των αιώνων
συγχορδίες απόγνωσης.
Δεν πρέπει να κοπούν τα δάκτυλα
Κι αν ακόμα φαλτσάρουν.
Βαρώσι 1970
Της προσφυγιάς
ΤΗΣ ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ
α
Απ’ το πολύ ίο γύρισμα,
ρέμα το ρέμα,
φύγανε τα βράχια
φύγανε τα χώματα
και μείνανε να χάσκουν
στην άπειρη ερημιά μας
κουφάλες πέτρινες,
ανάγλυφοι άγριοι σχηματισμοί,
απ’ το περπάτημα του χρόνου
πάνω στο πρόσωπο της γης μας.
Αέρινη γάζα που τρεμοπαίζει στο φύσημα
γλυκολαλώντας ψιθύρους του μύρου σου
αποκαλύπτει από μέσα να λάμπουν
τα θαυμαστά και τα ατίμητα της φυλής.
β
Η ευθύνη του βράχου της ακρογιαλιάς
που τ’ αγριεμένα κύματα του σκάψανε τη μορφή.
Η ευθύνη της ελιάς που η κουφάλα της χωρεί
ολόκληρη την ιστορία του χωριού μου,
η ευθύνη της αλύτρωτης μοίρας,
της ασήκωτης κληρονομιάς της φυλής,
χαραγμένη στο μέτωπο τούτου του νησιού,
που τώρα στον εικοστό αιώνα
πήρε το προσκλητήριο της Ιστορίας,
να αντιπροσωπεύσει και πάλι
τη ψυχή της οικουμένης
στο πιο ανθρώπινο παιγνίδι.
Τούτη η στεριά άνοιξε διάπλατα
τα χέρια στον ουρανό,
και ξαπλωμένη στο πέλαο
προσμένει την ευλογία του.
Τούτη η στεριά
άπλωσε τις πετρένιες ρίζες της
κάτω από την πελαγίσια ορμή,
και γαντζώνεται στη στήριξη της γης.
Κι ο κόσμος αφουγκράζεται το χρόνο,
που κτυπά τη θάλασσα
να ξεριζώσει τις πετρένιες ρίζες.
Και πιότερο λουφάζει και αφτιάζεται
Το μεγάλο κύμα της καταιγίδας.
Και βυζαίνει κρυφά την υπόγεια φλέβα,
έμβρυο κολλημένο στον ομφάλιο λώρο.
Η ώρα της γέννησης δεν έφτασε ακόμα.
Λεμεσός 26.4.82
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΑΔΗΜΕΝΗ
Μαργαρίτα μαδημένη,
στην ομορφιά σου δοκιμάστηκε
η δικαιοσύνη της γης μας.
Πέταλα οι νιφάδες του φωτοστέφανού σου,
Λευκαίνουν το σεντόνι τ’ ουρανού
και κρύβουν
την αγωνία τns προσμονής.
Τώρα που τα βαλτονέρια
ετοιμάζονται να καταπιούν
τη Λευκή φωτοχυσιά σου
διακρίνουμε το ερωτηματικό
της θυσίας σου:
Στεγνώνει ο βάλτος
κι αν ακόμα τον σκεπάσουν
όλες τις μαργαρίτες της Άνοιξης;
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ
Τα ιδανικά μας μένουν χαραγμένα συνθήματα
στους γκρίζους τοίχους παλιών σπιτιών,
που ακόμα δεν έγιναν πολυκατοικία.
Μόνο εκεί θα βρεις την ιστορική τους πορεία.
Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται γι’ αυτά
όσο για το τούβλο που προεξέχει
ή για την τρύπα του παλιού τοίχου.
Η συνήθεια σε κάνει να μην τα βλέπει.
Ή να τα βλέπεις και να μη σου αποκαλύπτονται.
Σαν άγνωστη γραφή,
που την κοιτάζει μόνο ζωγραφιά,
αλλά αδυνατείς να τη διαβάσει.
Η σημερινή πράξη του δράματος
δεν τα περιλαμβάνει στο σκηνικό.
Κρίθηκαν τελείως ακατάλληλα.
Ασύμβατα με την αρχοντιά
τη μεγαλοπρέπεια, την ευπροσηγορία.
Τόσο που μπορούμε να φθάσουμε
και σε παραχωρήσεις επικίνδυνες,
φτάνει να μην χαλάσουμε
τη χλιδή του σαλονιού μας.
Θεέ των Ελλήνων της Κύπρου,
γιατί μας μωραίνεις,
ήρθε η ώρα να μας απώλεσες;
1988
ΠΟΥΛΙ ΔΙΑΒΑΤΑΡΙΚΟ
Πουλί διαβατάρικο,
που στο μεσουράνημα τns μέρας,
τραγούδησες την ομορφιά και τη χαρά μας,
φόρα τη μαύρη σου φωνή και πες τη συμφορά μας,
και χάραξε τα παραπατήματά μας
στο βράχινο πρόσωπο της αλμυρολουσμένης γης μας,
για να τα βλέπουν χα παιδιά μας.
ΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥΝΤΕΣ
Η κάμπια που παρασιτεί στο φύλλο είναι πράσινη,
εκείνη ίου κορμού σκούρα.
Τι νοιάζεται για το χρώμα,
για το κούνημα του ανέμου,
για το ύψος ή την υγεία του φυτού;
Το δέντρο που κιτρίνισε
με τρύπια τα φύλλα και τον κορμό,
γροικά το ρυθμικό ροκάνισμα της σάρκας του,
με το δέος της αναμονής της φθοράς.
Οι κάμπιες ποτέ δεν πέφτουν κάτω
από οίκτο στον τροφοδότη τους.
Γιατί να χαλάσουν την κατάσταση
που ευνοεί την ακμή τους;
Η ΠΛΑΣΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Η πλαστογράφηση της ιστορίας
δεν είναι καινούργια επιστήμη.
Πάντα στοχεύει να υπηρετήσει
τις σκοπιμότητες σκοτεινών δυνάμεων.
Σήμερα η συσκότιση απαιτεί
να συγχιστούν οι εφιάλτες με το Λεωνίδα,
ώστε τα παιδιά μας να τους δοξάζουν το ίδιο.
ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ
Τώρα κοιμήσου κάτω από ίο φεγγαρόφωτο
της προσμονής.
Το πάπλωμα που σε σκεπάζει
είναι η ασφάλεια της χειμερίας νάρκης,
που αγαλλιάζει νοσταλγικά τη μορφή σου.
Οι κουρτίνες απ’ τ’ ανοιχτά παράθυρα
ανεμίζουν στην ερημιά σου ξέφρενα.
Ο ασκός του Αιόλου είναι ακόμα ανοικτός
Προθυμία υπήρχε μόνο για να τον ανοίξουν.
Τώρα ποιος να τον κλείσει;
Συνθέσεις
ΑΣΜΑ
θαλασσοφίλητη στεριά ηλιολουσμένη,
η ομορφιά σου στάθηκε πικρή.
Σε πίκραναν σκληρά δικοί και ξένοι,
Πατρίδα μου μυριάκριβη αδικημένη.
Στα σπλάχνα σου κρατάς τη ρωμιοσύνη,
που αναβρύζει μύρο και ρυθμό,
με τη λαλιά σου μύριες μελωδίες,
τον πόνο σου για πάντα τον κεντάς.
Σπασμένα μάρμαρα, στη γη μας σκορπισμένα,
κολόνες, εκκλησιές βουβές, θλιμμένες,
άδειες κερκίδες, ρημαγμένα τα θέατρα
των Σόλων και της Σαλαμίνας,
η απαντοχή μας ακονίζεται στην αγάπη τους.
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ
α
Πάει καιρός που καταργήσαμε την επιστολογραφία, πατέρα,
μα εσύ δεν κατέχεις από ηλεκτρονικά μηνύματα
Γι’ αυτό θα πρέπει να στα γράψω με τον παλιό μας τρόπο,
όπως τότε που το ταχυδρομείο
έφερνε τα γράμματα στο χωριό.
Άλλαξαν όλα στον τόπο μας, πατέρα,
Δεν θα τον αναγνώριζες με τίποτε.
Τα αμπέλια γέμισαν θάμνους
η γύρω περιοχή
δεν αντιβουίζει πια το τραγούδι των αγροτών
θαρρείς πως είναι απάτητη πια από ανθρώπινο πόδι.
Τα σπίτια ρήμαξαν. Παντού μοναξιά και εγκατάλειψη.
Εσύ που παθιαζόσουν για τον τόπο μας
που ποτέ δεν τον άφησες ούτε για λίγο,
που ποτέ δεν ταξίδεψες μακριά του
φοβούμαι πως δεν θα άντεχες την τόση ησυχία.
Προβληματισμοί
Ο ΓΥΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΡΕΣΤΗ
Στο πλοίο του γυρισμού,
τρισευτυχισμένος πια ο Ορέστης,
λικνίζεται στο φουσκωτό κύμα.
Η Ιφιγένεια τα κανόνισε όλα τόσο όμορφα.
Γιατί να μη γελάσει το Θόα,
που χρόνια την κρατούσε δέσμια;
Γιατί να αφήσει τη θεά να πίνει το αίμα αθώων;
Γιατί ο αδελφός της να μην νιώσει τη λύτρωση;
Φαίνονταν όλα τόσο ορθά, τόσο δίκαια.
Κι ύστερα ποιος είναι αυτός
που όρισε στο Θόα
να θυσιάζει στη θεά ανθρώπους;
ποιος είναι αυτός που θα πει
ποιο το άδικο ή το δίκαιο.
Η Ιφιγένεια γονατιστή δέεται μπροστά στο ξόανο της θεάς
Η αμφιβολία την κατατρώει.
ΠΥΡΑΜΙΔΕΣ
Οι Φαραώ κοιμούνται μακάριοι,
τυλιγμένοι τις χρυσές προσωπίδες τους
και στους σοφούς παπύρους.
Δούλοι και σκεύη και άρματα
τοποθετήθηκαν με προσοχή
για να εξασφαλίσουν στους άνακτες
την άνεση και μετά θάνατον.
Η μεγαλοπρέπεια των εγκοσμίων
μεταφερμένη στους σκοτεινούς θαλάμους
των πυραμίδων, φαντάζει τόσο μάταιη.
ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ
Περάσαμε τις συμπληγάδες με τα φτερά γερά,
κι ορμήσαμε στο πέλαγο φουρτουνιασμένο,
μόνοι.
Ακονίσαμε τη σκέψη μας στο ουράνιο πετροβούνι.
Ένας ο πόνος κι ο καημός μας:
Να βρούμε το χρυσόβουνο και κει το φωτοδέντρι.
Να βρούμε τη βαθιά πηγή και το μακρύ ρυάκι,
και το γλυκόλαλο πουλί στην κάψα της ημέρας,
να δούμε ν’ αγναντέψουμε της χαραυγής το γέλιο.
ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ
Το γιασεμί
με μεταφέρει
στην τρυφερή ηλικία
των φθινοπωρινών πρωινών
της Λευκωσίας.
Με το άνοιγμα της πόρτας
οι πνεύμονες γέμιζαν μυρωδιά
που την κρατούσαν για ώρες.
Ενισχυμένες
παίρναμε το δρόμο
καθημερινά
γλυκομιλώντας για χίλια πράγματα
με τη φίλη
που μοιραζόμαστε τη μια ώρα της διαδρομής.
Γύρω μας ποδήλατα, λίγα αυτοκίνητα,
άνθρωποι που έτρεχαν για τις δουλειές τους
Άγγλοι στρατιώτες
με τα πράσινα και κόκκινα σκουφιά οι απαίσιοι,
Τούρκοι επικουρικοί, άξεστοι
τρομοκρατούσαν τους περαστικούς
ζητώντας μας τις ταυτότητες
και πότε ανακατεύοντας τις τσάντες μας
για κανένα φυλλάδιο.
Η καταπίεση
στην πιο ανέμελη ηλικία.
Αναπνέαμε την ομορφιά του γιασεμιού
ανακατεμένη με την μπόχα του κατακτητή,
όταν καταγράφαμε στην κενή μας πλάκα
τη δολιότητα του ισχυρού
κόντρα στη λεβεντιά.
ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟΝ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ (2017)
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
ΜΑΡΟΥΛΑΣ ΓΙΑΣΕΜΙΔΟΥ ΚΑΤΖΗ: ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟΝ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ, ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΔΑΡΚΕΣ (Απόσπασμα)
ΤΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΑ
Τα Προσκυνητάρια είναι ένα λαϊκό λογοτεχνικό είδος που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε κατά τον 17ο κυρίως αιώνα, ενώ υπάρχουν και ελάχιστα από προηγούμενα χρόνια, καθώς και νεότερα του 18ου και 19ου αιώνα. Σχετίζονται με την «Ιερή Αποδημία», ήτοι το ταξίδι – προσκύνημα
και βάπτιση στον Ιορδάνη ποταμό, στους Αγίους Τόπους, «το χατζηλίκι».
Είναι συνήθως ποιητικά, αλλά και πεζά κείμενα, ταξιδιωτικού χαρακτήρα, με λεπτομερείς περιγραφές για το ταξίδι προς και από τους Αγίους Τόπους. Μέσα από τα χειρόγραφα αυτά ή και τα έντυπα κείμενα προβάλλονται με λεπτομέρειες όλα τα Άγια Προσκυνήματα. Απευθύνονται στους Ορθόδοξους Χριστιανούς και παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τους σταθμούς και τους Ιερούς Ναούς, που έχουν να επισκεφθούν. Στολίζουν _ m Προσκυνητάρια με την ανάλογη εικονογράφηση από τα πιο χαρακτηριστικά
Προσκυνήματα. Τα περισσότερα φέρουν την υπογραφή του συγγραφέα, αλλά υπάρχουν και Προσκυνητάρια αγνώστων συγγραφέων. Έχουν συνήθως γλώσσα κατανοητή και απλή και έτσι γίνονται προσιτά στους προσκυνητές κάθε μορφωτικού επιπέδου. Κοινό σημείο όλων είναι ο μεγάλος πόθος να επισκεφθούν τους Αγίους Τόπους και να γίνουν χατζήδες. Να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους και να αξιωθούν να εισέλθουν εις την αιώνιον βασιλεία των Ουρανών. Η λεπτομερής περιγραφή των προσκυνημάτων και η εκ βαθέων παρουσίαση των συναισθημάτων του ποιητή κατά την επίσκεψη στα ιερά μέρη, έρχεται να επιστεγάσει την ίδια την επίσκεψη. Θεωρεί ότι οφείλει να πληροφορήσει όλους τους Χριστιανούς, και εκείνους που μπορούν να επισκεφθούν, αλλά και όσους δεν έχουν τη δυνατότητα της επίσκεψης τι έχουν να δουν και να θαυμάσουν.
Από το ήμισυ του 18ου αι. τα χειρόγραφα περιορίζονται τελείως ενώ κυκλοφορούν τα έντυπα σε μικρό μέγεθος, εύχρηστα και προσιτά στην τιμή. Περιγράφουν με ακρίβεια τα διάφορα εντυπωσιακά μνημεία που επισκέπτονται και παρέχουν πλήθος πληροφοριών γι αυτά και για την περιοχή. Ακόμα διανθίζουν τις περιγραφές τους με θρύλους και παραδόσεις, με ήθη και έθιμα των διαφόρων τόπων και φυλών, καθώς και για τη δράση της Αγιοταφικής Αδελφότητας. Όλα αυτά αποτελούν πολύτιμες
πηγές, για την έρευνα και τη μελέτη της ιστορίας της περιοχής.
Προσκυνητάρια αναφέρονται πολλά. Αρχαιότερο θεωρείται εκείνο του Ιερομόναχου Ανανία, του οποίου το χειρόγραφο βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου. Πρόκειται για τον κώδικα Mooacensis Graec. 346, 4, ο οποίος περιέχει το Προσκυνητάριο του Ιερομονάχου Ανανία. Το χειρόγραφο είναι γραμμένο από τον Κρητικό Ιερομόναχο Ακάκιο το 1634, και αποτελεί αντίγραφο του αρχικού έργου του Ιερομόναχου Ανανία, το οποίο γράφτηκε το 1608. Στο Προσκυνητάρι αυτό γίνεται για πρώτη φορά
αναφορά στη διάρρηξη του κίονα στον Ιερό Ναό της Αναστάσεως κατά την ημέρα του Αγίου Σαββάτου και το θαύμα της αφής του Αγίου Φωτός.
Δηλαδή καταγράφει το γεγονός αυτό 29 χρόνια μετά, αφού αυτό τοποθετείται ότι έγινε το 1579. Αυτό σημαίνει πως ο Ανανίας μάζευε στοιχεία στο μεταξύ από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα. Το Προσκυνητάρι του Δαρκές αναφέρεται στο γεγονός της διάρρηξης του κίονα στους στίχους (354 – 360). Το ταξίδι του είχε πραγματοποιηθεί το έτος 1589, μόλις δέκα χρόνια μετά, και έγραψε το ποίημά του όπως ο ίδιος αναφέρει (στ. 2525 – 2526) το 1590. Επομένως το Προσκυνητάρι του Δαρκές πρέπει να είναι από τα αρχαιότερα, και ο Δαρκές ίσως να είναι ο πρώτος από τους συγγραφείς των γνωστών Προσκυνηταρίων, που
έγραψε το μακροσκελές Προσκυνητάρι του σε έμμετρο λόγο το 1590.
Το ταξίδι, αναφέρει ο ίδιος ο ποιητής ξεκίνησε την Καθαρή Δευτέρα, από το λιμάνι της Αμμόχωστου. Από μια ειδική έρευνα ταιριάζει η Καθαρή Δευτέρα να είναι του έτους 1589 που συμπίπτει με τις 16 Φεβρουάριου. Στα Ιεροσόλυμα κατά δική του αναφορά έφτασε την Τετάρτη στις 11 ή την Πέμπτη στις 19 του Μάρτη. Τη Μεγάλη Δευτέρα, που τοποθετείται στις 30 Μαρτίου, ο ποιητής με τη συντροφιά του πραγματοποίησαν το ταξίδι στον Ιορδάνη ποταμό, όπου κατά το έθιμο βαπτίστηκε στα νερά του Ιορδάνη και απέκτησε τον τίτλο του Χατζή. Αυτός εξάλλου ήταν ο διακαής του πόθος.
Ακολούθησαν και άλλες επισκέψεις στη Νεκρά Θάλασσα και μετά τη Μεγάλη Τετάρτη στη Βηθανία. Η Μεγάλη Τετάρτη συμπίπτει με την πρώτη Απριλίου. Την Μεγάλη Πέμπτη, στις 2 Απριλίου, βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα και παρακολούθησε την ακολουθία του Νιπτήρος. Τη Μεγάλη Παρασκευή 3 Απριλίου έλαβε μέρος στην Ακολουθία των Παθών. Πολλοί έμειναν διανυκτερεύοντας στην εκκλησία της Αναστάσεως για να δουν την αφή του Αγίου Φωτός, το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το Μεγάλο Σάββατο παρακολούθησε τη λειτουργία και την αφή του Αγίου Φωτός. Το Πάσχα εκείνου του έτους ήταν στις 5 Απριλίου και μάλιστα συνέπιπτε με το Πάσχα των Καθολικών στ. 2199-2200 Το ότι το ταξίδι πραγματοποιήθηκε το έτος 1589 ταιριάζει και με την
επιστροφή του, που ο ίδιος την αναφέρει στις 23 Απριλίου. Ξεκίνησαν την επιστροφή τους την Τρίτη της Λαμπρής δηλ. 7/4 και έφτασαν στην πόλη Ραμάλα την ίδια μέρα. Προχώρησαν για την Τρίπολη του Λιβάνου που χρειάστηκαν 2 μέρες ταξίδι. Στην Τρίπολη περιπλανήθηκαν για 10 μέρες, λόγω κακοκαιρίας. Είναι φανερό ότι μπήκαν στο καράβι της επιστροφής από την παραλία της Τρίπολης στις 19 ή 20 του Απρίλη. Την άφιξή του στην Αμμόχωστο την περιγράφει με συγκίνηση και μεγάλη νοσταλγία, στις 23 Απριλίου, εορτή του Αγίου Γεωργίου, που θα πρέπει να ήταν ημέρα Πέμπτη. Συνολικά το ταξίδι εκείνο κράτησε 67 ημέρες. Η Μεγάλη Εβδομάδα καλύπτει τις μέρες Μεγάλη Δευτέρα 30 Μαρτίου και το Άγιο Πάσχα στις 5 Απριλίου.
ΚΟΙΛΑΝΙ ΤΟ ΧΩΡΙΟ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ (2005)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
(Από Μαρούλα Γιασεμίδου – Κάτζη)
Λόγω του γεγονότος ότι τα ιστορικά στοιχεία για το Κοιλάνι είναι ελάχιστα, περιοριστήκαμε σε εκείνα για τα οποία βρήκαμε πηγές και μπορούσαμε να τα τεκμηριώσουμε.
Έγινε συνειδητή προσπάθεια και το επιδιώξαμε να δώσουμε την εικόνα της ζωής του χωριού, όπως διαμορφώθηκε στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, σ’ όλα τα χρόνια της αγγλοκρατίας και στα χρόνια της ανεξαρτησίας που συμπίπτουν και με την παρακμή της υπαίθρου. Οι ασχολίες των κατοίκων, ανδρών και γυναικών, δίνουν το βαθμό της εργατικότητας, της υπομονής και της πίστης πως ο άνθρωπος ξεπερνά τη μοίρα του με την εργασία, που τελικά την ταυτίζει με τη ευτυχία, γιατί με κείνη οδηγείται προς την πραγμάτωση του σκοπού του. Και όσο το όνειρο γίνεται πραγματικότητα τόσο και η ψαλίδα που χωρίζει την επιθυμία από το όνειρο μικραίνει. Και όνειρο ήταν και είναι πάντα η μόρφωση, η βελτίωση της ζωής, η πρόοδος.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα κεφάλαια που αναφέρονται στις εργασίες των κατοίκων ανδρών και γυναικών, στις αγροτικές, στις εμπορικός δραστηριότητες τους, στις τέχνες και τους τεχνίτες της εποχής από τον καιρό της τουρκοκρατίας μέχρι και την ανεξαρτησία καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου. Καλύπτεται ο τρόπος ζωής παλαιότερων εποχών, η εφευρετικότητα των κατοίκων η νοοτροπία ή η αφανής παράδοση, που αυθόρμητα αναπαραγόταν και μεταφερόταν στις επόμενες γενιές, εμπλουτισμένη με νεότερα στοιχεία, μέσα από την ανάγκη να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν πολλά καθημερινά ή απρόσμενα προβλήματα. Καταγράφεται ακόμα η πείρα και η σοφία, που δημιουργείται από τη μακρόχρονη παρατήρηση και εκείνος ο τεράστιος πλούτος γνώσεων και εμπειριών που συνιστά την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Προβάλλεται ακόμα ο τρόπος συμπεριφοράς και οι στάσεις ζωής σε διάφορα γεγονότα, στις ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές, στις ώρες της μεγάλης ανάγκης και της δυστυχίας. Καταβάλλεται προσπάθεια να ανιχνευτούν οι κοινωνικές δομές και οι μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις, η αλληλεγγύη ή η ανταγωνιστικότητα των κατοίκων, η άμιλλα για την προκοπή των παιδιών τους, η ικανότητα να ξεπερνούν όλα τα εμπόδια και να τα νικούν. Φωτίζονται πολλές πτυχές της ζωής που σε κείνους τους καιρούς λειτουργούσε υπακούοντας πάνω σε κοινούς άγραφους νόμους, που αυθόρμητα όλοι ακολουθούσαν. Ο κοινωνικός
έλεγχος ήταν ρυθμιστικός παράγοντας σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και της εξέλιξης.
Μέρος του βιβλίου αναφέρεται στα εμπορικά καταστήματα που διέθετε το χωριό, στις μικρές βιοτεχνίες, στα κυβερνητικά γραφεία, στους νερόμυλους και αλευρομηχανές και σε όλα εκείνα τα στοιχεία που το κατέστησαν για πολλά χρόνια το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής.
Κάποια κεφάλαια καλύπτουν την ύδρευση του χωριού, θέμα εξαιρετικής σημασίας που θα άξιζε μελλοντικά να μελετηθεί ιδιαίτερα, το φωτισμό των δρόμων σε καιρούς που δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα, τη συγκοινωνία με τις πόλεις και τα γύρω χωριά.
Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην ιστορία της εκπαίδευσης στο χωριό, στις εκκλησίες, στα ξωκλήσια και στη θρησκευτική ζωή, όπως τη ζούσαν σε παλαιότερους καιρούς, καθώς και στους μεγάλους άνδρες που αξιώθηκε να αναδείξει το Κοιλάνι, κατά την εποχή της τουρκοκρατίας και του Διαφωτισμού. Δόθηκε, επίσης, σημασία στους Κοιλανιώτες, που έλαβαν μέρος σε
διάφορους εθνικούς αγώνες.
Για τα τοπωνύμια γίνεται εκτενής αναφορά, αλλά το όλο θέμα χρήζει μεγαλύτερης μελέτης. Είναι ιδιαίτερης σημασίας η ανίχνευση της προέλευσης της ονομασίας των διαφόρων περιοχών, καθώς αυτό συνδέεται με την ιστορία και τις περιπέτειες του τόπου και την ευφυία του λαού που ονοματίζει το καθετί.
Ένα άλλο μεγάλο μέρος καλύπτει το λαϊκό πολιτισμό μας. Λαϊκή αρχιτεκτονική, ιατρική, μαγειρική. Άλλο καλύπτει μέρος του πνευματικού μας βίου, όπως αυτός συμπυκνώνεται μέσα στις παροιμίες, στις δοξασίες, στα αινίγματα. Μια ελάχιστη καταγραφή δημοτικών τραγουδιών, προπάντων θρησκευτικών, αλλά και άλλων, ερωτικών, σκωπτικών, που απαγγέλλονταν ή τραγουδιούνταν με διάφορες ευκαιρίες, δείχνει τον πλούτο, που υπάρχει ακόμα και σήμερα, τη συσσωρευμένη ευαισθησία που ξεχειλίζει από τα γεροντικά χείλη, καθώς η μνήμη κεντρίζεται και με νοσταλγία στρέφεται στο παρελθόν και αναπολεί.
Με λύπη διαπιστώνω πόσο αργήσαμε να ασχοληθούμε με αυτά που κάποτε τα νομίζαμε φτωχικά και ασήμαντα μπροστά στην επιστημονική γνώση, στη φιλοσοφία και στη λογοτεχνία, μα που έχουν την ομορφιά του πηγαίου και του αληθινού, τη μυρωδιά του αγριολούλουδου με την ταπεινή φορεσιά, δίπλα στην ισχυρή οσμή και τη φανταχτερή επιδεικτική εμφάνιση του λουλουδιού του θερμοκηπίου. Ο λαός που εκφραζόταν μέσα σε αυτά τα τραγούδια φανερώνει μια ευαίσθητη ψυχή μια φυσική ικανότητα να πλάθει στίχους, κυριολεκτικά να διαλέγεται χρησιμοποιώντας το δεκαπεντασύλλαβο με καταπληκτική ευχέρεια και με αυτόν να εξωτερικεύει τη χαρά ή τη λύπη του. Δεν έχω καταγράψει παρά ελάχιστα μοιρολόγια, ενώ θυμούμαι, από την παιδική μου ηλικία, ότι το μοιρολόγι ήταν μια από τις πιο παλιές συνήθειες και η θρηνωδία του νεκρού από τις συγγένισες και τις
μοιρολογήτρες ήταν μια απαραίτητη τιμή και ένα είδος αυθόρμητου λυτρωτικού λυρικού ύμνου.
Από τα πολύ χαρακτηριστικά κεφάλαια είναι εκείνο που αφιερώνεται στη γυναίκα. Η γυναίκα της υπαίθρου διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο σε όλους τους τομείς της ζωής. Αξίζει να καταγραφεί και να διασωθεί η τεράστια συμβολή της στις γεωργικές δραστηριότητες που απαιτούσε η ζωή του χωριού σε κείνους τους δύσκολους καιρούς, αλλά και η προσφορά της στα του οίκου της. Η νοικοκυροσύνη της κάλυπτε τις άπειρες καθημερινές δουλειές του σπιτιού, αλλά επίσης και πολλές άλλες που απαραίτητα επαναλαμβάνονταν περιοδικά για να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας. Το ζύμωμα του ψωμιού, το πλύσιμο των ρούχων, το κουβάλημα του νερού από τους λάκκους ή τις βρύσες, το ασπρόγιασμα των τοίχων και πέραν από αυτά το ράψιμο, το πλέξιμο, την υφαντική, το κέντημα.
Τηρούσε πάντα με θρησκευτική ευλάβεια κάποιες συνήθειες και έθιμα, που φρόντιζε να τα παραδώσει στις επόμενες γενιές, όπως εκείνη τα παρέλαβε από τις προηγούμενες. Κάποιες στάσεις ζωής και κάποιες άξιες, πραγματώνοντας έτσι ένα ύψιστο ρόλο, εκείνο του φορέα του πολιτισμού.
Τέλος, καταγράφηκαν δέκα παραμύθια από τα πολλά που μερικοί χωριανοί θυμούνται. Δεν ξέρω πόσο αυθεντικά είναι, αν είναι παρεφθαρμένα ή διασκευασμένα. Το ότι όμως κάποιοι τα θυμούνται και τα διηγούνται με τόσο πάθος και τα αναπλάθουν ή μερικές φορές τα συνενώνουν και δημιουργούν άλλες παραλλαγές, δείχνει πως το παραμύθι υπήρξε ένα είδος πολύ δημοφιλές, που για δεκαετίες, ίσως και εκατονταετίες, αποτελούσε στα καφενεία και στις συγκεντρώσεις μια πηγή ψυχαγωγίας και διδαχής, κοινωνικής συναναστροφής, φρονηματισμού και μέθεξης.
Σε όλο το βιβλίο καταγράφονται πλήθος ονόματα χωριανών που με κάποιο τρόπο είχαν ή έχουν κάποια δραστηριότητα σημαντική στη ζωή του χωριού. Είναι πολύ πιθανόν να έχουν παραλειφθεί και πολλά άλλα, που δεν έτυχε να έχω προσωπική γνώση γι’ αυτά ή δεν έτυχε να έχω πλήρη στοιχεία. Ελπίζω πως τα κενά αυτά θα καλυφθούν μελλοντικά σε μια νέα προσπάθεια.
Παρ’ όλο που ενοποιήθηκε η ορθογραφία, έχουν κρατηθεί ορισμένοι τύποι λέξεων έτσι όπως αναφέρονται ή γράφονται (π.χ. Μονογενούς – Μονογενή).
Η περιγραφή του περιεχομένου των φωτογραφιών ξεκινά από αριστερά προς τα δεξιά και ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις.
Απολογούμαστε για τυχόν παραλείψεις. Απευθύνουμε θερμή παράκληση προς όλους τους συγχωριανούς που διαθέτουν συμπληρωματικά στοιχεία, να τα αποστείλουν στη διεύθυνση της συγγραφέως.
Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση παραδίδω στην κυκλοφορία αυτήν την ταπεινή προσφορά μου στο χωριό μου και στην πολύπαθη πατρίδα μας.
Ας θεωρηθεί, αυτό το βιβλίο, μια ελάχιστη προσπάθεια διάσωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μέσα στους δύσκολους καιρούς που και πάλι διέρχεται ο τόπος μας.
Και μια τελευταία παρατήρηση:
Η δημογραφική αλλαγή που συντελείται στα Κατεχόμενα, μετά το 1974, η αλλαγή των τοπωνυμίων, η επέμβαση στη φυσιογνωμία του τόπου, η καταστροφή του πολιτισμού μας αποτελεί παραχάραξη της ιστορίας μας και μάλιστα στον 21ο αιώνα, στον αιώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που με υποκριτική ευαισθησία και επιλεκτικά εφαρμόζονται από τους ισχυρούς της γης για να ευεργετούν τον κατακτητή, παρά τον αδικημένο.
Ας ελπίσουμε ότι η πολιτισμένη Ευρώπη θα δει με συμπάθεια ένα μικρό νησί που εδώ και χιλιάδες χρόνια δίνει τον αγώνα της επιβίωσής του ενάντια σε τόσους κατακτητές και που κατάφερε μέχρι σήμερα να διατηρήσει την ελληνική του ταυτότητα, έχοντας επιδείξει ένα λαμπρό πολιτισμό.