Η Καλλισθένη Μιχαήλ Δημητρίου γεννήθηκε στη Λεμεσό και σπούδασε Φαρμακευτική με υποτροφία, στο Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο της Βηρυτού. Εξάσκησε το επάγγελμα για 43 χρόνια διατηρώντας ιδιωτικό φαρμακείο.
Τα «Ξανθά Σιτηρά» είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.
.
.
ΤΑ ΞΑΝΘΑ ΣΙΤΗΡΑ (2023)
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
«Πλάτυνε η σκέψη τόσο πολύ, τόσο πολύ,
που έκανε ο άνθρωπος τη Γη
και όλον το Σύμπαν Σπίτι»
(Τεύκρος Ανθίας)
ΟΝΕΙΡΑ
Ντάντεψα τις σκέψεις μου με όνειρα λιγοστά,
και θέριεψε το είναι μου
λικνίστηκαν οι ελπίδες μου στο σκαλοπάτι τής αναμονής
Τί κι αν δεν έρθει;
Τί κι αν φύγει;
η ψυχή ζεστάθηκε για λίγο,
η καρδιά, ξανάνιωσε,
κι ο νους θα ψάξει για το Αύριο.
ΝΥΚΤΕΡΙΝΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Ι
Άρχισα να πιάνω στράτα,
να στρίβω καντούνια,
ν’ αλλάζω δρόμους,
να παίρνω
την απάνω βόλτα.
ΙΙ
Σκέψεις που πολιορκούσαν
τους μαιάνδρους του μυαλού.
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΩΝΤΑΣ ΤΗ ΖΩΗ
IX
Θα στείλω το απαλό τ’ αγέρι
να σου φέρει τα χάδια μου,
το φεγγάρι τα γλυκά φιλιά μου.
Θα παραγγείλω στον γλαρό ουρανό
να σου δώσει το χαμόγελό μου
και θα ζητήσω
από τα πουλιά να σου τραγουδούν
τον έρωτά μου.
XII
Θα γίνω άνεμος να ’ρθω να σε βρω,
καράβι να σε ταξιδέψω,
στου ίσκιου μου τα μυστικά
σε λιμάνια γλαρά,
να σε φέρω.
Δώσε μου κάτι από σένα
να ζωντανέψω και πάλι.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
«Παράπονο χαμός ζωής
σ’ ό,τι κανείς κι αν χάσει»
(«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» Δ. Σολωμός)
Πουλιά, κλάψτε,
δένδρα, λυγιστέ,
ουρανοί, θρηνήστε,
έσβησε το πιο λαμπρό μου Αστέρι.
Λόγω Κορωνοϊού:
Τα μάτια ένα ερωτηματικό,
τα χείλη ένας κλαυθμός,
το σώμα πόνος κι οδυρμός.
ΑΓΡΥΠΝΙΑ
Απόψε το φεγγάρι θολό,
περνά το αχνό φως του
μέσα από το παράθυρό μου.
Βουβή αγρύπνια με ανησυχεί.
Σβήνονται οι λέξεις στο στόμα
και η καρδιά συνομιλεί με τη νύχτα
για τους φίλους
που δεν ξέρουν πιά πως ν’ αγαπήσουν
για τους εχθρούς
που δεν ξέρουν πιά πως να μισήσουν.
Κάναμε τον ύμνο του «Νεκρού Αδελφού»
λιανοτράγουδο του σήμερα,
ορθώσαμε ένα μακρύ Εγώ,
και θάψαμε ένα αύριο.
Το φεγγάρι μιλά με τη νύχτα:
«Σ’ αφήνω το φως στην κάμαρα
σαν μια στερνή ικεσία…»
Πρόσθεση που βγάζει μηδέν εις το πηλίκον.
ΛΕΥΤΕΡΙΑ
Τα πιο όμορφα λουλούδια
είναι εκείνα που ανθίζουν
στους λεύτερους κάμπους
στης άνοιξης τα σκιρτήματα,
στης καρδιάς τα ανοίγματα,
στου νου τα κελαηδήματα,
όταν οι κόκκινες παπαρούνες
κι οι άσπρες μαργαρίτες
λάμψουν από αγάπη.
Τότε τα νήματα της Λευτεριάς
φέρνουν πολλά μηνύματα
γεμάτα συναισθήματα.
Βουνά ψηλά
πελώρια κύματα
λυγάν στην πεθυμιά
της Λευτεριάς.
Και όταν όλα είναι
όμορφα κι ωραία,
η φύση ακολουθεί ραγδαία.
Άνθρωπε, ανθρωπάκι,
ζήσε τη ζωή σου,
προτού σε πάρει το ρυάκι.
Λευτεριά, Λευτεριά
της γνώσης το τέρας
στου κόσμου το πέρας,
χρυσόμαλλο δέρας.
Στην καρδιά,
λόγια Αγγέλων να φυτρώσουν.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟΝ
Η ΦΥΣΗ ΠΑΝΤΑ ΑΞΙΖΕΙ
Είμαστε όλοι πολίτες της Οικουμένης
παιδιά της Μητέρας Φύσης.
Η Φύση πάντα αξίζει.
Η φύση τόσον σοφή όσο κι Μητέρα Γη!
III
Η θάλασσα
ντυμένη το αλαβάστρινο φόρεμά της,
αναδύεται νωχελικά
στου ήλιου τα φιλήματα.
Κι εγώ αγναντεύοντας με ηδυπάθεια
τις καυτές ηλιαχτίδες,
μαζεύοντας τα θωπευτικά χάδια του ήλιου του ηλιάτορα
αναμένω… αναγέννηση
για μια ζωή ζωηρή.
IV
’Άνοιξη, καλή μου,
καλωσόρισες, χρυσή μου
με του ονείρου τα φτερά
πέταξε ακόμα μια φορά.
V
Ο ήλιος κεχριμπαρένιος πάνω από τη θάλασσα
φλερτάρει με τα σύννεφα
και δύει δειλά δειλά
αφήνοντας ένα αίσθημα τέρψης
που δίνει συνήθως η Φύση.
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΧΕΙΜΕΡΙΝΟΙ ΒΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Το αγέρι σφυρίζει στ’ αυτιά της
λες και θέλει να την συντροφέψει
στους μοναχικούς βηματισμούς της.
Το κρύο ήπιο και γλυκύ,
λες και θέλει να την κρατά εν εγρηγόρσει.
Ο ήλιος ψηλός κι αγέρωχος
λες και θέλει να γλυκάνει τον πόνο της.
Ενώ τα φύλλα των δέντρων ανεμίζουν,
λες και θέλουν να την χαιρετίσουν.
ΓΕΡΙΚΟ ΑΓΕΡΙ
Ένα γέρικο αγέρι
πάλιν με τυλίγει
με γυροφέρνει
στα δάση με τις Ερινύες.
Στους μαιάνδρους του μυαλού μου,
ψάχνω το νήμα της Αριάδνης
να με βγάλει απ’ τη λύπη
για να περάσω «εις την Λήθην».
ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟΝ
«Τραγουδώ τον Λαό μου και τους Λαούς,
τις αξερίζωτες ρίζες, και την αδελφοσύνη».
(Θεοδόσης Πιερίδης)
ΚΛΕΜΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
(Στο Βρετανικό Μουσείο)
Ποιος είναι
αυτός ο Πολιτισμός
που κάνει το μάρμαρο
να μιλά;
που το άλογο σέρνει
τον Ήλιον
από τα μαλλιά.
Ο Περικλής
φωνάζει,
μέσα από την Κλεμμένη Πολιτεία.
ΤΑ ΞΑΝΘΑ ΣΙΤΗΡΑ
Σπίτια και σπιτικά,
τινάζονται,
γρονθοκοπούνται.
μοίρες σκληρές.
Η θάλασσα ρυτίδωσε,
κλαίει γι’ αυτούς που μάχονται.
Ο Πόντος, θλίβεται
βαρύ το φορτίο,
των Ξανθών Σιτηρών.
Ζωή πολύμοιρη
και πολυτάξιδη
στου κόσμου τα λιμάνια.
Κάποιος είπε:
«Η ’Ομορφιά θα σώση τον κόσμο»
Και ίσως,
«Αν ο κόσμος σώσει την Ομορφιά».
Ψυχές που δονούν
στο ξεψύχισμα των πόθων τους
στης γης τους τ’ αχνάρια.
ΜΕΡΟΣ EΚΤΟ
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου να ‘σαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
(«Το πρώτο σκαλί», Κ.Π. Καβάφης)
Ποίηση είναι σκιρτήματα του νου και της καρδιάς.
Ι
Ο ποιητής
ποιεί
του πόνου τα κτερίσματα
και τα ερίσματα.
ΙΙ
Οι στίχοι καραδοκούν
να πουν
κατά το δοκούν.
ΙΙΙ
Η Ποίηση με περιτριγυρίζει
μου κόβει τα μυαλά
τ΄ αυτιά δονούν
στης ρίμας τα φτερά.
IV
Ω, Ποίηση,
είσαι ένας τέλειος
και ύψιστος οργασμός
σκέψεων και λέξεων.
ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ
«Σκέψεις τσουχτερές εφιδρώνουν ανηλεώς»
ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ
I
’Άδικα ξοδεύομαι
εδώ κι εκεί
στα κουβούκλια του μυαλού μου.
II
Ξοδεύομαι άδικα
εδώ κι εκεί
στις ρύμες της ζωής.
III
Ξοδεύτηκα
εδώ κι εκεί
στα λιμάνια του κόσμου.
VIII
Όταν οι ορίζοντες στενεύουν,
σου εύχομαι ν’ απέχουν πολύ,
and to get wiser thou,
και η ζωή να ‘ναι καλή.
.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
Ομιλία του Robert Rowe, μεταφραστή του Τα Ξανθά Σιτηρά / The Golden Grain στα αγγλικά
Λονδίνο. 4 Ιουνίου 2024
Πέρυσι η κυρία Κ με βρήκε μέσω του ITi και ρώτησε αν θα σκεφτόμουν να μεταφράσω τη συλλογή της, ως δική μου. Το προφίλ έλεγε ότι είχα περάσει τα παιδικά μου χρόνια στην πόλη της, τη Λεμεσό.
Πήγα για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1948 σε ηλικία 5 μηνών, με τους γονείς μου και έναν αδελφό δύο ετών, όταν ο πατέρας μου έπιασε δουλειά εκεί. Βασιστήκαμε στη Λεμεσό για 18 χρόνια. Η οικογένειά μας έχτισε ένα σπίτι στη πόλη και είχε άλλα τρία παιδιά που γεννήθηκαν εκεί. Για χρόνια αφού επιστρέψαμε εδώ στα τέλη της δεκαετίας του 1960
Σκέφτηκα την Κύπρο ως το πραγματικό μου σπίτι, όχι αυτή τη χώρα.
Χάρηκα λοιπόν που ανέλαβα τη μετάφραση, ειδικά επειδή ήταν για φιλανθρωπικό σκοπό.
Τα ποιήματα της συλλογής της κυρίας Καλλισθένη αγγίζουν προσωπικά, πολιτικά, θρησκευτικά και ιστορικά θέματα από τη ζωή και την εποχή της. Υπάρχει μελαγχολία κατά τόπους, αλλά η υποκείμενη φιλοσοφία είναι μία από αυτές υπομονή, παραίτηση, καλοσύνη και ανησυχία.
Το υλικό της βάσης είναι η απέραντα μακρόχρονη κουλτούρα των ελληνόφωνων ανθρώπων. Βρίσκουμε σε αυτήν ποιήματα:
– όψεις του τοπίου οικείες στον ελληνικό κόσμο: ήλιος, θάλασσα, βράχοι, άνεμος, φεγγάρι και αστέρια, βουνά, ανοιξιάτικα λουλούδια!
– ηχώ από αρχαίους θρύλους: Αριάδνη, το χρυσόμαλλο δέρας, ο Οδυσσέας και η Πηνελόπη, ο Πάρης και η Ελένη, οι Furies?
– η Ελληνική Εκκλησία, η μεγάλη εκείνη αποθήκη μάθησης και πίστεως και συντηρητής της γλώσσας, με τον Χριστό ο σωτήρας, η μητέρα του, ο Άγιος Παύλος, και οι άγγελοι του ουρανού.
– ένα στοιχειωμένο βυζαντινό δημοτικό τραγούδι, ο Νεκρός Αδελφός, που ενέπνευσε τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκης να γράψει ένα νέο έργο για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο 1200 χρόνια μετά.
– μεσαιωνική Κύπρος με τους Φράγκους σταυροφόρους βασιλείς της, στο Χρονικό του Λεοντίου Μαχαιρά.
– σκέψεις από τους μεταγενέστερους Έλληνες συγγραφείς Σολωμού, Καβάφη και Ελύτη και Κύπριους συγγραφείς Ανθία και Πιερίδη.
Η δουλειά ενός μεταφραστή είναι να αναπαράγει στη γλώσσα-στόχο το αποτέλεσμα που σκόπευε ο αρχικός συγγραφέας παράγουν σε κάποιον που διαβάζει το κείμενο πηγής. Ήταν μια ευχάριστη δουλειά εδώ, γιατί το λεξιλόγιο είναι τόσο πλούσιο και το στυλ και ο τρόπος είναι τόσο ποικίλα.
Για να σας δώσω μια ιδέα για το τι περιλαμβάνει, εδώ κι εκεί ο ποιητής χρησιμοποιεί ένα μέτρο κοντά στο κλασικό 15συλλαβο στην οποία είναι γραμμένα πολλά ελληνικά δημοτικά τραγούδια:
Μπορείτε να μετατρέψετε ένα δίστιχο με ομοιοκαταληξία σε ένα ποίημα αγάπης, στην κυπριακή διάλεκτο, σε αγγλικό κενό στίχο που λέει το ίδιο πράγμα στον ίδιο ρυθμό:
Μέρος Ι, ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΖΩΗΣ, Στάση v, σελ. 13
Like a scented geranium you would go by,
leaving your fragrance behind you,
and people used to wonder
where on earth you had sprung from.
Σαν το θκιουλι έπέρνας
τζιαι άφηνες την μυρωθκιά σου,
τζί ο κόσμος άρωτούσεν
πόθεν η γενιά σου.
Αλλού υπάρχει μια γιορτή της φύσης, σε σύντομες στροφές όπως το ιαπωνικό χαϊκού. με την ίδια αίσθηση για ατμόσφαιρα, δύναμη παρατήρησης και αίσθηση του χρόνου που περνά, σε μια μικροσκοπική πυξίδα. [Ο άντρας της μου είπε: “Είναι φαρμακοποιός, έχει συνηθίσει να δουλεύει με συνταγές.”] Συντομία και οικονομία, η ακρίβεια και η πληρότητα είναι μεταξύ των -gfeaLskUls της κυρίας Καλλισθένη.
Σε ανάμνηση μιας παραλίας το βράδυ, κάνει τη φύση πρωταγωνίστρια στο δικό της έργο τέχνης.
Μέρος 3, σελ. 23
The amber sun above the sea
flirts with the clouds
and shily, shily sinks (…)
The angry breeze
embroiders the sand
with skill
and the sea
rages along the beach
in a frenzy.
Darkness falls,
and the sea murmurs
as the ripples heap the pebbles up.
Ο ήλιος κεχριμπαρένιος πάνω από τη θάλασσα
φλερτάρει με τα σύννεφα
και δύει δειλά δειλά (…)
Το θυμωμένο αγέρι,
κεντά με μαεστρία
την άμμο
κι ή θάλασσα
αγριεύει στην παραλία
με λύσσα.
Σουρουπώνει,
κι η θάλασσα μουρμουρίζει
καθώς ό φλοίσβος ακουμπά τα βότσαλα.
θυμηθείτε πώς η παραλία στη Λεμεσό θα μπορούσε να σας κρατήσει ξύπνιους τη νύχτα με αυτές τις ήσυχες ησυχίες ήχους.
Σε ένα άλλο ποίημα, για το περπάτημα το χειμώνα, όλη η φύση νιώθει τη μοναχική περιπατητή και την παρηγορεί:
(σελ. 27)
The wind whistles in her ears
as if it wants to keep her company (…)
While the leaves on the trees flutter,
As if they are trying to wave to her.
To αγέρι σφυρίζει στ’ αυτιά της
λες και θέλει να την συντροφέψει
Ενώ τα φύλλα των δέντρων ανεμίζουν,
λες και θέλουν να την χαιρετίσουν
Κλείνοντας, ο ποιητής μας λέει πώς αναδύεται η ποίηση στο μυαλό. Δίνει στις σκέψεις της μια δική τους ζωή, και τους εμπιστεύεται. Μόλις οκτώ λέξεις στα ελληνικά είναι στενά διατεταγμένες σε τρεις γραμμές, καθεμία από τις οποίες τελειώνει σε ατονισμένη συλλαβή και το ίδιο σύμφωνο. μου ήρθε ένας τρόπος αναπαραγωγής του εφέ στα ΕΝ αυθόρμητα επίσης.
Μέρος έβδομο. Στροφή
The verses lie in wait
to state
what they see fit.
Οι στίχοι καραδοκούν
να πουν
αυτό που θεωρούν κατάλληλο. κατά το δοκούν
Η κυρία Καλλισθένη εκπαιδεύτηκε μια ζωή και εξευγενιζόταν τις σκέψεις της. ακολουθήστε το ταξίδι της και γίνετε συγκινημένη από αυτό που έχει αντιληφθεί. Ελπίζω αυτές οι λίγες σημειώσεις να σας βοηθήσουν να σας καθοδηγήσουν, όποιο κι αν είναι γλώσσα στην οποία διαβάζετε τα ποιήματα και σας ευχαριστώ που ακούσατε.
.