ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Η Ιωάννα Παπαντωνίου κατάγεται από το χωριό Αναφωτία της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο. Είναι απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου και κάτοχος πτυχίου εξομοίωσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει ολοκληρώσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου με θέμα τη Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση. Εργάζεται ως Βοηθός Διευθύντρια Δημοτικής Εκπαίδευσης στη Λάρνακα. Συμμετέχει στα Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής της ποιήτριας και δοκιμιογράφου Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου. Ποιήματά της έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς στην Κύπρο και στο εξωτερικό και έχουν συμπεριληφθεί σε ποιητικές ανθολογίες και ηλεκτρονικές σελίδες λογοτεχνικών περιοδικών. Συμμετέχει ενεργά σε πολιτιστικές δράσεις και είναι Βοηθός Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου της Πολιτιστικής Κίνησης Λάρνακας (ΦΙ.ΛΟ.ΠΟ.Λ). Η ποιητική συλλογή “Γράφαμε τις φωνές μας στο νερό” (Εκδ, Ρώμη 2024) είναι το πρώτο της βιβλίο.

.

.

ΓΡΑΦΑΜΕ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΜΑΣ ΣΤΟ ΝΕΡΟ (2024)

ΣΤΟ ΑΤΕΛΙΕ

To φόντο ασπρόμαυρο
μα οι νερομπογιές
με άλικες ρανίδες το λερώνουν.
Πληγή ανοιχτή το ανεκπλήρωτο
σαν το πηγάδι με τις πνιγμένες ευχές.
Λίγο πιο πέρα άμμος και νερό
υπογράφουν το αίνιγμα στο φυσητό γυαλί.
Το μυστικό του καλά κρυμμένο
ανάμεσα στους στήμονες
των θαλάσσιων κρίνων.

Στην τελευταία σελίδα του περιοδικού
διαβάζουμε το πεπρωμένο.
Ξεχασμένο παρέμεινε κι αυτό
στο ατελιέ μας.
Τι κι αν στο εξώφυλλο
φιγούραρε η Μόνα Λίζα;
Εμείς ανοίξαμε το παράθυρο
να μπουν οι «κλέφτες» ανενόχλητοι.
Πεταλούδες και χνούδια λουλουδιών
εισέβαλαν να ολοκληρώσουν τα έργα.
Με τον καμβά υπό μάλης θα προλάβουμε
πίσω από την υπογραφή μας
να κρυφτούμε;

ΑΛΚΥΟΝΙΔΕΣ

Απλώθηκαν οι λέξεις στη λιακάδα.
Είχαν μουσκέψει στη βροχή τα οξύμωρα.
Στερεώθηκαν με μανταλάκια έγχρωμα
να μη σκορπίσουν στις αυλές.
Αν πεις για εμάς
γράφαμε τις φωνές μας στο νερό
για τους περαστικούς και τους επαίτες.

Στην αναμονή της αλλαξοκαιριάς
η αλκυόνα θα φώλιαζε
πίσω απ’ τα ενδεχόμενα.
Το ξέραμε.
Αδιαφιλονίκητη ήττα το κρυφτό
κάτω απ’ τον ήλιο.
Οι σκιές είθισται
να προδίδουν τα ανορθόγραφα.
Τα λεξικά προσφέρθηκαν
να διορθώσουν τα λάθη
μα το μελάνι ανεξίτηλο.
Ίσως η προσμονή του ποιήματος
να ξόρκιζε τα αναπάντητα.

ΠΗΝΕΛΟΠΗ

Νήματα από μετάξι και φτερά
λευκής πεταλούδας
ριγμένα στον αργαλειό των ωρών
αρνούνται να υφάνουν τη λήθη.
Πλέκονται απρόσκλητες
οι περασμένες μέρες
κι εσύ περιμένεις υφαντό ξεχωριστό
ν’ αγκαλιάσει τη γύμνια σου.

Κρύβεσαι πίσω από
βελούδινα παραπετάσματα και παραβάν.
Τα καινούρια ρούχα περιμένεις
του αυτοκράτορα
κι ίσως ακόμα μια μεταμφίεση απόκοσμη
ένα κιμονό με αγριοκερασιές ανθισμένες
έναν χιτώνα σύννεφο πορφυρό
ή τα ιμάτια που παίχτηκαν στα ζάρια.

Μα, το στημόνι
συνωμοτεί με την Πηνελόπη.
Σε αφήνει στην αναμονή.
Μνηστήρας του φωτός
αδημονείς ν’ ανάψεις τα λυχνάρια
να φέγγουν την κεντήστρα
μην αποκοιμηθεί, να μην ξεχάσει.
Μ’ ένα ύφασμα θαρρείς
τη δική σου αλήθεια θα καλύψεις
έτσι όπως κείτεται γυμνή.

ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ

Και να που κρύψαμε τα χαμόγελα
πίσω από προσωπεία.
Νίψαμε επιμελώς τας χείρας
για αποποίηση των ευθυνών.
Απολυμάναμε την επιφάνεια
με τα αντισηπτικά των καιρών.
Κατεβάσαμε τα στάρια
να εκδιωχτεί η αόρατη απειλή.
Καλύψαμε τα κάτοπτρα.
Επιστρέψαμε στην απομόνωση
εαυτών και αλλήλων.
Τον εγκλεισμό της άνοιξης υπογράψαμε.

Αλυσοδέσαμε και τις σκέψεις
να μην περιπλανιούνται στα αδιέξοδα.
Κατήγοροι μαινόμενοι
απορρίψαμε την έκκληση για απόδραση.
Πώς να ικετεύσουμε τώρα
για άφεση αμαρτιών;

ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΛΕΚΑΤΕΥΘΥΝΟΜΕΝΗ

Στήθηκε στην πλατεία αποβραδίς
το γαϊτανάκι με τις κούκλες.
Αστίλβωτες μάσκες κρύβουν καλά
τα γυάλινά τους μάτια.

Ντελάληδες αρχαιοπρεπείς
συνοδεύουν τον θίασο στην πόλη.
Μηρυκάζουν την είδηση:
Ακούσατε! Ακούσατε!
Βαρύθυμα αποτραβιούνται οι κουρτίνες
ανεπιθύμητοι οι αυλητές στη βουβαμάρα.

Δημαγωγοί και σοφιστές
πάντοτε επιστρέφουν
στην αλλαγή της εποχής.
Νέα παράσταση ετοιμάζουν
μα η πλοκή προβλέψιμη.
Θα είναι η ίδια.

Μας δελεάζουν με θεάματα και τιμαλφή
έτσι όπως ράθυμα ξαπλώνουμε
σε καναπέδες λήθης.
Μας προσκαλούν
σε φαύλη πορεία κυκλική.
Τα δακτυλικά μας αποτυπώματα
σβήνονται μετά από τόσες χειραψίες.
Ανώνυμες κούκλες πάνινες
χωρίς ταυτότητα
αναμεταδίδουμε μηνύματα βουβά
σε κωφούς και αόμματους.

TO ΠΟΙΗΜΑ

Από πού ξεκίνησε ο στίχος;
Μόνο εκείνος ήξερε να πει.
Η μεταφορά της φλόγας από τον έναν
ήταν η αφετηρία του.
Τα γυμνά δέντρα
τον έκαναν να επαναστατήσει.
Και ήταν το χιόνι αυτό
που σκέπασε τα όνειρά του.
Μετρούσε τις ώρες της χειμέριας νάρκης
με ομοιοκαταληξίες.
Οι λεύκες συνωμοτούσαν με τον άνεμο
για τα λόγια που θα απελευθέρωνε.
Όχι για πολύ.

«Και εγένετο φως…»
Το πλήθος θα συγκεντρωνόταν
για την απαγγελία.
Δεν ήταν πια μόνος.
Η εαρινή ισημερία θα έφερνε την αλλαγή.

ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ

Με θυμηθήκατε και τούτη τη χρονιά.
Από της αποθήκης τη σκοτεινή πλευρά
με ανασύρατε στην επιφάνεια.
Εναποθέσατε στα κλαδιά μου
πολύχρωμα κεριά
κορδέλες και λαμπιόνια.

Ψιθύρους αγάπης και δώρα χαράς
τριγύρω μου απλώσατε.
Τον ουρανό με τ’ άστρα μου τάξατε
και αγγέλους με ψεύτικα φτερά
να μου στολίζουν την κορφή
και της καρδιάς το χιόνι.

Εθελούσια η συναίνεσή μου
για το πρόσκαιρο’
διαδικασία επαναληπτική.
Το ξέρω
στο χαρτόκουτο θα ξαναμπώ
με άδεια τα κλαδιά
σώμα νεκρό, ακήδευτο, φυλακισμένο.

Μοναδική παρηγοριά
η ζωγραφιά εκείνου του παιδιού
που διαρκώς τις εποχές μπερδεύει
και μ’ ένα δέντρο χριστουγεννιάτικο
πρωταπριλιάτικα την άνοιξη θα φέρει.

*

ΚΡΙΤΙΚΕΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΙΑΗΛΗΣ

H συλλογή «Γράφαμε τις Φωνές μας στο Νερό» με εξέπληξε ευχάριστα, καθώς ενώ είναι το πρωτόλειο έργο της Ιωάννας Παπαντωνίου, έχει αρκετές ενδείξεις ώριμης γραφής και σταθερό ύφος σε όλα τα ποιήματα. Η Ιωάννα έχει ήδη κατακτήσει μια δική της ιδιομορφία και ποιητική ιδιοσυγκρασία, κάτι που το συναντάμε κυρίως σε ποιητές που έχουν εκδώσει αριθμό συλλογών. Υπό αυτά τα δεδομένα, προβλέψω ότι η πορεία της θα είναι σταθερή και ανοδική. Η ποιότητα του λόγου της είναι αδιαμφισβήτητη, ενώ το επίπεδο της γλωσσικό-ποιητικής νόησης είναι σε τόσο υψηλή συχνότητα που ομολογώ ότι κάθε ποίημά της έπρεπε να το διαβάσω δυο και τρεις φορές για να εντοπίσω όλα τα επίπεδα σκέψης και να αποκρυπτογραφήσω. Οι αντιθέσεις, ο σαρκασμός, τα οξύμωρα σχήματα, και οι γεφυρώσεις νοημάτων, στοιχεία υψηλής γραφής, είναι διάχυτα στη συλλογή, και προσκαλώ τον αναγνώστη στο ταξίδι του αυτό να είναι προσεχτικός, να μη μένει στην εντύπωση της πρώτης ανάγνωσης, αλλά να επιχειρεί μια προσωπική ανάλυση, μια συνομιλία με το κάθε ποίημα.

Η υπερρεαλιστική διάθεση της Ιωάννας Παπαντωνίου είναι προσεγμένη και ελεγχόμενη και στηρίζεται σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα που υποβοηθούν την κατανόηση. Ένα άλλο έντονο στοιχείο στη συλλογή της Ιωάννας που μου έκανε ευχάριστη εντύπωση είναι και η έντονη διακειμενικότητα, η οποία είναι μια μοντέρνα, μεταδομική τεχνική, συνήθης πλέον, και ιδιαίτερα αγαπητή, καθώς το έργο δομείται από υλικά που έχουν ήδη συνθέσει άλλα έργα, και μέσα σε ένα έργο με έντονο διακειμενικό χαρακτήρα λαμβάνουν νέες διαστάσεις και συμβολισμούς και θρέφουν νέους συσχετισμούς. Αναφέρω τον Οδυσσέα του Τζέημς Τζόυς ως χαρακτηριστικό έργο, και τη θεατρική συγγραφέα η Σάρα Κέιν της οποίας το μισό έργο ήταν από ιδέες και στίχους της Έρημης Χώρας του Τ.Σ. Έλιοτ, από την Καινή Διαθήκη και από στίχους ροκ τραγουδιών. Αντίστοιχα, στην ποιητική συλλογή της Ιωάννας βλέπουμε σε διάφορα ποιήματα γνωστούς στίχους, παροιμιακές φράσεις, στίχους προερχόμενους από ύμνους και αρχαία μυθολογία, να ενσωματώνονται γόνιμα μέσα στο κείμενο για να ενισχύουν τον λόγο της. Σημειώνω τον στίχο «κούρο, ημίθεο ή Θεό» που παραφράζει έντεχνα τον στίχο «τι είναι θεός, τι ημίθεος και τι το ανάμεσό τους» που το συναντάμε στην Ελένη του Ευριπίδη και κατόπιν με τη μέθοδο της διακειμενικότητας στην Ελένη του Σεφέρη. Έντονη δε είναι και η παρουσία της μυθολογίας, είτε με τη χρήση συμβόλων, χαρακτήρων όπως πχ η Αριάδνη, ένα ισχυρό εργαλείο που εμπλουτίζει τον ποιητικό λόγο. Η συλλογή της Ιωάννας Παπαντωνίου αξίζει την προσοχή του αναγνώστη.

.

ΕΥΤΥΧΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΛΟΥΚΙΔΟΥ

FRACTAL 28/01/2025,

Ποιος μπορεί στ’ αλήθεια ν’ ακολουθήσει τα χνάρια των σκιών στις νυχτερινές τους διαδρομές?
Να ερμηνεύσει τη μουσική των υπέροχων ενορχηστρώσεων των φύλλων στα δέντρα από ένα μαέστρο άνεμο?
Ή ίσως να γράψει τη φωνή του στο νερό να την πάρει το κύμα να την κάνει τραγούδι στα πέρατα των ωκεανών?
Μόνο οι ποιητές μέσα από τα μυστικά κανάλια θέασης που διαθέτουν και μέσα από την ενόραση του κρυμμένου θαύματος που υπάρχει στα μικρά και μεγάλα της ζωής.
Και η Ιωάννα Παπαντωνίου με την πρώτη της αυτή ποιητική συλλογή με τίτλο, “Γράφαμε τις φωνές μας στο νερό” αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Αφουγκράζεται τα μυστικά παράπονα της ανθρώπινης ψυχής και σκύβει με βαθειά ενσυναίσθηση πάνω από ανεκπλήρωτα όνειρα που ψάχνουν τα μελλούμενα σε σελίδες περιοδικών, εκείνων που συνήθως μας ξεγελούν με τα όμορφα εξώφυλλα όπως ακριβώς και η ζωή, θα μας πει στο πρώτο ποίημα της συλλογής της με τίτλο “Στο Ατελιέ”.

Τα ποιήματα της Ιωάννας είναι γεμάτα από έντονες εικόνες και οι προσεκτικά διαλεγμένες λέξεις της αποτυπώνουν τους κόσμους που της αποκαλύπτονται.
Διάχυτη στα ποιήματά της μια αδιόρατη μελαγχολία από πικρές διαπιστώσεις για καταστάσεις της ζωής που μας έχουν ίσως επιβληθεί ή και που εμείς οι ίδιοι δεν κάναμε τις μικρές ή μεγάλες μας επαναστάσεις για να τις αλλάξουμε.Ζωές που προδιαγράφτηκαν και ασφυκτιούν σε κοινωνικά καλούπια πνίγοντας κάθε προσωπικό όνειρο.
/Γίνομαι μέλος δρώμενου επί σκηνής./Πάντα κομπάρσος/ουδέποτε ήρωας κεντρικός/ θα πει στο ποίημα της “Ακροαματική διαδικασία” όπως και στο άλλο υπέροχα ανθρώπινο την “Πεζοπορία” όπου αναλογίζεται τις ευκαιρίες που χάνουμε σαν απλοί κι άτολμοι άνθρωποι φοβούμενοι ίσως το άγνωστο ή την αποτυχία και τα παπούτσια μας μένουν σκονισμένα και με μετρημένα τα βήματα.Μας λέει στο πιο πάνω ποίημα της /το τραγούδι τους προπολεμικό/σμίγει με την ηχώ των βημάτων/τις Κυριακές στην προβλήτα.Ως εκεί, ποτέ παραπέρα.

Ο σπουδαίος στιχουργός και ποιητής Μιχάλης Γκανάς που έφυγε τον περασμένο Δεκέμβρη, σε μία του συνεντευξη είχε πει πως “Ποίηση είναι όταν δύο λέξεις συναντιούνται για πρώτη φορά » και η ποίηση της Ιωάννας είναι γεμάτη από τέτοιες συναντήσεις λέξεων.

Στα ποιήματα “Ανευ πυξίδος” και “Αλκυονίδες” η ποίηση σαν αερικό, σαν μαγική οπτασία περιφέρεται ρακένδυτη στα μάτια των ποιητών, σαν πουλί δείχνει το δρόμο κι οι ποιητές νικημένοι αλλά και νικητές πιστά την ακολουθούν ψάχνοντας πάντα για το θαύμα. Χαρακτηριστικοί οι στίχοι της Ιωάννας
/Αν πεις για εμάς/γράφαμε τις φωνές μας στο νερό/για τους περαστικούς και τους επαίτες./

Στα ποιήματά της , γοητευμένη προφανώς από την Ελληνική μυθολογία, συναντούμε αναφορές σε πρόσωπα όπως ο Νάρκισσος, η Ηχώ, οι Δαναίδες, η θρυλική Γοργόνα, ο Ήφαιστος κ.α
Υπέροχος ο διάλογος στο τέλος του ποιήματος “Δεν είναι μόνο φυτό” μεταξύ του Νάρκισσου και της Ηχούς μετά τη διαπίστωση του εφήμερου και φθαρτού της εξωτερικής ομορφιάς του ανθρώπου και όπως λέει η ποιήτρια /ιδίως αυτής που δεν μοιράζεται./και μένει μοιραία το “εγώ”στην μοναξιά του.
“Μοιράζεται.”
“Μοιράζεται?”
“Δεν είναι γραφτό”
“Γραφτό”?
“Να μοιραστεί τον εαυτό?”
“Σβήνει με το αντίο”
“Αντίο”
“Αddio”.
“Io”.

Από την αρχαία ελληνική γραμματεία συναντούμε παραλληλισμούς με τον Οδυσσεα, την Πηνελόπη και τα διαχρονικά τους πάθη. Συμπάσχει κι άλλοτε συνδιαλέγεται μαζί τους η ποιήτρια.
Στο ποίημα “Δεν σε περιμένω πολυμήχανε”
σκιαγραφούνται αναμονές που έφθειραν την ψυχή με ψεύτικες ελπίδες και τελικά φυλλορρόησαν.Στάχτες και αδειανά πουκάμισα η σημαιοστόλιστη επιστροφή και στο τέλος η πικρή πραγματικότητα της μοναξιάς δίχως καμμιά προσμονή.

Ο αγώνας του απλού ανθρώπου, του εργάτη, του μετανάστη, να επιβιώσει και να διεκδικήσει το δικό του κομμάτι ευτυχίας σ’ένα κόσμο ψεύτικο και σκληρό απασχολεί βαθειά την ποιήτρια.Στο ποιήμα της με τον ευφάνταστο τίτλο “Από το ημερολόγιο ενός Βιοκαλλιεργητή” εύχεται/να είναι ο παράδεισος /κτήμα επίγειο σε θέα κοινή/ φέουδο κοινοχτημοσύνης / φανερώνοντας έτσι την έγνοια της για κοινωνική δικαιοσύνη την οποία όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται.

Ακόμα και την καταστροφή της Σμύρνης τη μεγάλη αυτή συμφορά του Ελληνισμού την συναντούμε στην ποίησή της.Το σκιάχτρο στο ποίημα “Διαφυγή” το οποίο έχει συμπεριληφθεί και στο “Ημερολόγιο μνήμης Μικράς Ασίας” του συνδέσμου Μικρασιατών Κύπρου, τραγικός μάρτυρας του κακού, καίγεται άπραγο κι ανήμπορο να βοηθήσει στη σωτηρία των αθώων ανθρώπων ενώ ακούγεται το μοιρολόι των προδομένων και κατατρεγμένων Ελλήνων.

Μέσα στην σκληρή πραγματικότητα των ημερών που ζούμε όπου καταπατώνται ανθρώπινα δικαίωματα και αξιοπρέπεια κι όπου χάνονται τόσο άδικα ζωές, η ποιήτρια με βαθειά συντριβή για τα δεινά που περνούν οι συνάνθρωποί μας απευθύνεται στην γνωστή μας Αλίκη του παραμυθιού και ζητεί να την πάρει μαζί της σ’εκείνη τη φανταστική χώρα των θαυμάτων, να ξεφύγει από αυτή την απάνθρωπη πραγματικότητα, να ξαναβρεί το παιδί που έχασε μέσα της.

Στο ποίημα “Μπερέ versus μπερέ” μας λέει η ποιήτρια
/Δίχως προορισμό τα καραβάνια των αμάχων/ και πιο κάτω /Παρατημένα τόπια και σβούρες στα χαλάσματα/ καταγγέλλοντας έτσι το παράλογο του πολέμου και τον αφανισμό αθώων παιδιών.

Όμως ευτυχώς τελικά μας σώζει η ελπίδα, η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής, η ομορφιά, η ποίηση.Στο ποίημα της Ιωάννας “Έτσι αρνήθηκα το κακό” η κιβωτός της σωτηρίας μας ειναι ότι αποφασίσουμε εμείς εκείνο που θα μας σώσει.Και έρχεται από ψηλά ή κι από μέσα μας.Η Ιωάννα ήδη αποφάσισε τι θα σώσει την ίδια και μας το λέει με τους στίχους της /Ώσπου ορθώθηκε η κιβωτός μου/- από σανίδες σωτηρίας αρμοσμένη-/πάνω απ’τους ουρανοξύστες των πόλεων/πανέτοιμη για το ταξίδι./
Και πιο κάτω /Ανάμεσα στην ποίηση και το πεζό/τη μουσική των στίχων επιλέγω./
Κι όπως πολύ συχνά μας αναφέρει και η ποιήτρια δασκάλα μας της δημιουργικής γραφής Ευτυχία Αλεξάνδρα Λουκίδου όλα τα ποιήματα που θέλουμε να γράψουμε μας είναι ήδη δοσμένα.Αρκεί η περισυλλογή και το άνοιγμα της ψυχής για να τα υποδεχτούμε.
Κι φωνή σου αγαπητή Ιωάννα γραμμένη στο καθάριο νερό της ποίησης θ’ακολουθεί το σωτήριο φως στην πορεία του.
Ας είναι λοιπόν ούριος ο άνεμος για το όμορφο αυτό ταξίδι κι ας σου φανερώσει η ποίηση όλη την ομορφιά που κρύβεται στον κόσμο και μέσα μας.

.

Αφήστε ένα Σχόλιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.