H Μένη Πουρνή γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1981. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου «Ανάγνωση, Φιλαναγνωσία και Εκπαιδευτικό Υλικό» από το Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ. Έχει συμμετάσχει σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Κείμενά της για την παιδική λογοτεχνία και τη λογοτεχνία ενηλίκων, διηγήματα και ποιήματα έχουν δημοσιευτεί και δημοσιεύονται σε ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά.
«Οι άκανθες των αιώνων» (Δρόμων 2022) είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.
.
.
ΟΙ ΑΚΑΝΘΕΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ (2022)
Ι. ΧΘΕΣ
ΟΔΕΥΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΣΥΡΑΚΟΥΣΕΣ
I
Ένας γαλάζιος κύκλος από το στρογγυλό φινιστρίνι,
καθώς οδεύουμε προς Συρακούσες.
Στον μυχό της Ορτυγίας σγουρές τολύπες καπνού από τις
αθηναϊκές τριήρεις υψώνονται στον αιθέρα αντάμα με την
πρωινέ ομίχλη του Μάρτη.
Κ όμως δεν ήταν τα πλοία των Αθηναίων που έμπαιναν
στο λιμάνι, αν και καθρεφτίζονταν τα είδωλά τους
αραχνιασμένα στα νερά, και τα σώματα των ναυτών επέπλεαν
παγωμένα.
Υπάρχει ακόμη λόγος να τα προσπεράσουμε, ρωτούσαν;
Ακόμα κι αν το ξέραμε, ποιος θα το έλεγε;
Κι αν το κάναμε, θα έμεναν, θα γύριζαν πίσω
ή τίποτα τελικά δεν θα είχε συμβεί;
(Ξ)ΕΠΕΣΕ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Από τα χειμερινά στα θερινά και πάλι πίσω, φοβάμαι ότι
κάτι χάσαμε στον δρόμο. Αν ο κόσμος φτιάχτηκε για εποχές
τέσσερις, ξοδέψαμε πολλούς σπόρους στα χιόνια, και
μάταια αδειάσαμε τους σιτοβολώνες. Κι ας φώναζαν οι αρχηγέτες
συνθήματα από τα ακρωτήρια των καστρογυρισμάτων:
Γούνα για τον χειμώνα!
Λινό για το καλοκαίρι!
Κι εγώ τα ίδια θα ‘λεγα, αν η μοίρα μ έκανε πυργοδεσπότη
να ορίζω κουλάκους. Μα σαν να το παράκαναν οι πολεμιστές:
Να σφάζουν γυμνοί στο χιόνια και κάθιδροι στο θέρος.
ΤΡΙΣΚΕΛΕΣ
Ξεκάθαρα για ένα τρίγωνο μιλούσε η προφητεία.
Δυτικά της χώρας των Αχαιών αλλά όχι στα πέρατα
του κόσμου.
Εκεί σπεύσατε με καλόχτιστες τριήρεις.
Χτίστε τα ιερά της μητροπόλεως και των προγόνων.
Την ελληνική διαδώστε λαλιά στις ορδές των βαρβάρων.
Έτσι που να δοξαστεί παντού το γένος των Ελλήνων.
Λες και οι Έλληνες δεν είναι Έλληνες,
όπου κι αν πηγαίνουν…
ΙΙ ΣΗΜΕΡΑ
ΕΚΤΕΛΩ [ΕΦΗΒΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ]
Σαν καλός στρατιώτης εκτελώ
κάθε πρωί την εργασία μου.
Μάθηση, γνώση, εξέταση ξανά και ξανά
σαν σιδερένιες μπάλες στα πόδια μου.
Δάσκαλός μου το παράθυρο δίπλα στο θρανίο.
Όσα δεν δίνει το βιβλίο
γενναιόδωρα τα χαρίζει η ζωή
επάνω στα φτερά ενός γλάρου.
Σα να ’ναι τα κύματα πιο γρήγορα από τα γράμματα.
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Χαράξαμε και φέτος στις πλάκες
Τα δράματα
Τρεις ποιητές
Τέσσερα έργα
Νικητές και Στεφάνια.
Η κατάθεση δεν έγινε δεκτή
γιατί έλειπε τ’ όνομά σου.
Η ΑΝΑΣΦΑΛΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΒΙΩΝ
Ακαριαία! είπαν.
10-15 λεπτά.
Λίγο πριν, λίγο μετά. Το ίδιο θα έκανε.
Σήψη, εμβολή, οίδημα.
Ό,τι περνούσε απ’ το χέρι τους.
Μόνο θέμα χρόνου.
Τι σου είναι η εξουσία στα χέρια των αφανών!
.
ΣΧΟΛΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΝΗ ΠΟΥΡΝΗ
Οι ρίζες του ελληνισμού και η βαθιά σχέση των Ελλήνων με την ιστορία και οι σπουδές μου στην ιστορία και αρχαιολογία, με οδήγησαν να αφιερώσω ένα μεγάλο μέρος της πρώτης ποιητικής συλλογής μου σε γεγονότα και πρόσωπα της αρχαιότητας, τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επέκταση του ελληνισμού πέρα από τον παραδοσιακό χώρο του και σε πρόσωπα που έθεσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Παράλληλα ο κοινωνικός προβληματισμός για τα σύνθετα ζητήματα της σύγχρονης ζωής που εδράζονται και αυτά, με τη σειρά τους, στα προαιώνια ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, διαπραγματεύονται στο δεύτερο μέρος της συλλογής, έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του νου την αιωνιότητα του πνεύματος και το φθαρτόν του εφήμερου.
.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
FRACTAL 31/8/2022
«Με τα αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη»
έγραφε ο Σεφέρης στο ποίημά του «Ο βασιλιάς της Ασίνης». Έτσι και σε αυτή την ποιητική συλλογή, όπου συχνά συνομιλεί η ποιήτρια Μένη Πουρνή με τον Σεφέρη, το ποιητικό υποκείμενο περιδιαβαίνει στα αρχαία μνημεία καταγράφοντας τη σύγχρονή του θλίψη για το παρελθόν και το παρόν του ελληνισμού.
Σε γενικές γραμμές, οι θεοί έχουν πεθάνει- είδα μόνο κάκτους, αθάνατους και φραγκόσυκα. Λες και δεν θα επιβίωναν πουθενά αλλού οι κολόνες και τα επιστύλια παρά μόνο δίπλα στις άκανθες των αιώνων! Ίσως αυτό να είδα εκείνο το μαγιάτικο απομεσήμερο. Αφηρημένες έννοιες, πεσμένους κολοσσούς…
Αμφίβολο αν εκεί μπορούσε να περπατήσει άνθρωπος.
(Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, σ. 21)
Το πρόσωπο στην ποιητική συλλογή Οι άκανθες των αιώνων», της Μένης Πουρνή, Δρόμων 2022, αποφασίζει όμως, να περπατήσει στους αρχαίους δρόμους. Να δει αν πραγματικά το μόνο που έχει μείνει από το παρελθόν στο παρόν είναι «αφηρημένες έννοιες και πεσμένοι κολοσσοί». Για αυτό και η ποιητική συλλογή είναι διαιρεμένη σε δύο ενότητες: ΧΘΕΣ, σελίδες 11-24 δεκατέσσερα ποιήματα, και ΣΗΜΕΡΑ, σελίδες 27-38 ένδεκα ποιήματα. Στη σύγχρονη ποίηση το αρχαίο ελληνικό παρελθόν επιβιώνει σε μια ανακύκλωση αρχαιοελληνικών μύθων με τους συμβολισμούς τους. Κυριαρχεί κυρίως ο μύθος της επιστροφής με την πολυποίκιλη σημασιολογία του. Είτε ως αναφορά στο Οδυσσεϊκό αρχέτυπο, είτε ως νοσταλγία της επιστροφής, ως μεταφορά της επιθυμίας επιστροφής σε κάποια αρχική μορφή ή κατάσταση, είτε ως αυταπάτη όταν ο νόστος αφορά πατρίδα πλέον χαμένη. (Ο μύθος της επιστροφής στη νεοελληνική ποίηση του 20ου αιώνα, Ελένη Γεωργίου, Πτυχιακή εργασία Πανεπιστήμιο Μόντρεαλ 2009, σ. 6-7). Η πρωτοτυπία αυτής της ποιητικής συλλογής είναι ότι το αρχαιοελληνικό παρελθόν εμφανίζεται για να επαναφέρει το ζήτημα της εθνικής αυτογνωσίας και καθορισμού της έννοιας της ελληνικότητας, θέμα που είχε ανακινηθεί σε εποχές μεγάλων εθνικών κρίσεων από την λογοτεχνική γενιά του ’30. Από μία άποψη, βέβαια, είναι και αυτό μια επιστροφή. Προφανώς, η ποιήτρια νιώθει ότι η εποχή που ζούμε είναι και αυτή μια εποχή μεγάλης εθνικής κρίσης. Και επιστρέφει στο παρελθόν για να βρει την τυχόν διασύνδεση και συνομιλία με το σήμερα. Στην ενότητα ΧΘΕΣ, την βρίσκουμε να ανατρέχει σε αρχαία μνημεία, κυρίως της Μεγάλης Ελλάδας- εκεί όπου είχε εξακτινωθεί ο ελληνικός πολιτισμός, σε αποικίες που μαρτυρούσαν την ισχύ, την εξουσία και τη δύναμη του ελληνισμού. «Εκεί σπεύσατε με καλόχτιστες τριήρεις./ Χτίστε τα ιερά της μητροπόλεως και των προγόνων./ Την ελληνική διαδώστε λαλιά στις ορδές των βαρβάρων./ Έτσι που να δοξαστεί παντού το γένος των Ελλήνων./» (ΤΡΙΣΚΕΛΕΣ, σ. 23). Ταξιδεύοντας νοερά η ποιήτρια, βρίσκεται να περπατά ανάμεσα σε αγκάθια, στις «άκανθες των αιώνων». Αγκαθωτά φύλλα και λογχοειδή αγκάθια ανάμεσα στα άνθη του, το φυτό άκανθας είναι είδος που εντοπίζεται σχεδόν σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα. Το ποιητικό υποκείμενο στοχάζεται και αναρωτιέται τι έχει μείνει στη σημερινή εποχή της Ελλάδας από το ένδοξο παρελθόν της. Και πόσο ένδοξο τελικά, ήταν εκείνο; Η διασύνδεση του παρελθόντος με το παρόν είναι αυτό που κατατρέχει το ποιητικό υποκείμενο, οι χαμένοι κρίκοι της ελληνικής σύγχρονης ιστορίας με το αρχαιοελληνικό παρελθόν. Ο σημερινός Έλληνας είναι μάλλον σαν τον ΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΤΥΗ, μας λέει, αναφερόμενη σε ένα από τα ωραιότερα αρχαιοελληνικά αγάλματα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα. Ο νεαρός άνδρας με την μείξη πολιτιστικών στοιχείων, αποσπάει το θαυμασμό αλλά παραμένει αινιγματικός αφού οι μελετητές δεν έχουν συμφωνήσει ούτε για την ταυτότητα ούτε για την καταγωγή του. «Μάλλον δε ελληνοπρεπής παρά Έλλην. / Χαμένος σ’ έναν άχρονο ρυθμό./ Άχειρ, σαν άνθρωπος μπροστά στο πεπρωμένο.» (σ. 11).
Έτσι και ο σημερινός Έλληνας είναι πλασμένος και δεμένος στην αχλή του ιστορικού του μύθου, μα και χαμένος σήμερα μπροστά στο πεπρωμένο της ιστορίας του. Αν, γνωρίζοντας το πεπρωμένο του, ξαναγύρναγε πίσω ο σημερινός Έλληνας, θα άλλαζε άραγε, κάτι; αναρωτιέται το ποιητικό υποκείμενο. Τα λάθη της πολιτισμικής αλαζονείας, τα ιστορικά μας πάθη, η ανομία της πολιτικής εξουσίας, θα ήταν τα ίδια; Ακόμα και αν ο Σωκράτης δραπέτευε και προσέφευγε στη Λάρισα όπως θέλει ένας μύθος, ακόμα και τότε θα ήταν αργά, απαντά η ποιήτρια, ακόμα και τότε θα έπινε «το κώνειο, να δικαιωθεί η ιστορία». (Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ, σ. 15). Και ο αρχαίος φιλόσοφος Πλάτων, ακόμα και αυτός πουλήθηκε για δούλος αφού οι ίδιες του οι διδαχές του προσέβαλαν την εξουσία (Ο ΠΛΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΣΥΡΑΚΟΥΣΕΣ, σ. 14). Ή ο Ευριπίδης που με τις τραγωδίες του χλευαζόταν γιατί λοιδορούσε τη μεταστροφή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας σε μια ιμπεριαλιστική δύναμη. Που κατέβαζε από το βάθρο θεούς και ήρωες, και αναδείκνυε τα γυναικεία πρόσωπα που βίωναν τη φρίκη του πολέμου ή τον ξεριζωμό από την πατρίδα (ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, σ. 24). Που μετέτρεψε τον ατομικό πόνο της Εκάβης, της Άλκηστης, της Ελένης, και άλλων γυναικών, σ’ ένα συλλογικό τραύμα διαχρονικό. Δυσοίωνα σημάδια για ένα μέλλον τότε, το οποίο τώρα είναι παρόν. Και όπως είπε ο Γ. Σεφέρης (1963): «Ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό δράμα και ένα σημερινό, η διαφορά είναι λίγη. Η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από φόβο και ανησυχία, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους.». Και σε αυτή την ποιητική συλλογή το ανήσυχο ποιητικό υποκείμενο συναντά και τον Γιώργο Σεφέρη στο ποίημα CAVA DEI (GRAECI) TYRANNI (σ. 17), με μια αναφορά στον «Τελευταίο σταθμό», στις δολοπλοκίες και τους καιροσκοπισμούς της εξουσίας που αφορούσαν το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας. Αν ξαναγύρισε ξανά ο ποιητής, μας λέει,
«[…] πάλι εδώ θα σταματούσε.
Θ’ ανεβοκατέβαινε ανήσυχος την τσιμεντένια σκάλα σαν
κύμα στα βράχια της ακτής, μ’ ένα μισογεμάτο ποτήρι από
χυμό λωτού στο σκονισμένο τραπέζι μιας παραθαλάσσιας
τρατορίας, κάτω απ΄ τη σκιά κάποιας μισόξερης κληματαριάς.
Ίσως να έρχονταν νέοι τύραννοι, ίσως και να έμεναν οι παλιοί.
Γιατί φαύλος είναι ο κύκλος της ιστορίας των ανθρώπων, της ιστορίας των Ελλήνων. Στο ταξίδι του το ποιητικό υποκείμενο βλέπει ότι οι σύντροφοί του, οι συνέλληνες, «γοργόκοποι» κουβαλούν την αρχαία ιστορία «ροκανίζοντας την αστραφτερή πραμάτεια», χωρίς τέλος και δίχως ουσία στο ποίημα ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ (σ. 18):
Ξαναγυρνούσαμε σαν γύρω από τη σπείρα ενός δίχως
τέλος λαβυρίνθου. Ξανά και ξανά, ώσπου τίποτα δεν
απέμεινε, μήτε η σπείρα μήτε τα ηθμωτά υφάσματα
και το σαρακιασμένο ξύλο του κύτους.
Το ποιητικό υποκείμενο είναι σαν τη γυναίκα εκείνη που έφτασε ΚΑΤΑΜΕΣΗΜΕΡΟ ΣΤΟ ΝΑΟ C (σ. 20) και ανάμεσα στα ερείπια έσκυβε και μάζευε
[…] τις γκρίζες κλωστές που είχαν
καθίσει στις ρωγμές των κιόνων, τις έδενε με κόμπους και
τις έθαβε στο χώμα, για να μη χάσουν τα ίχνη – γιατί χάνο-
νται πια κ’ οι θεοί στον ευθύγραμμο κόσμο μας.
Εκείνοι οι παλιοί θεοί έχουν πεθάνει πλέον, μας λέει η ποιήτρια, και νέοι, ξενόφερτοι θεοί έχουν πάρει τη θέση τους στη νεώτερη εποχή και ιστορία των Ελλήνων. Τώρα οι Έλληνες υπόκεινται την κατακτητικότητα και επιδραστικότητα άλλων ξενόφερτων θεών. Και εδώ εκφράζεται η ανησυχία για την ανάμειξη αυτών των ξένων στοιχείων στο σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Ακολουθεί η δεύτερη ενότητα ποιημάτων στη συλλογή, το ΣΗΜΕΡΑ, που αφορούν τη νεότερη κυρίως ιστορία των Ελλήνων όταν ο ελληνικός πολιτισμός δέχτηκε την αισθητική της δυτικής, αμερικάνικης διανόησης της δεκαετίας των εξήντα ή και των ογδόντα. «Ή ανεξίτηλη μάσκαρα, ξεχασμένη στο μπουντουάρ αστικού/ διαμερίσματος των sixties, πλάι σε μια γυαλιστερή, /ξεφτισμένη roller–skate φόρμα των eighties» (ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, ΟΔΟΣ ΑΝΝ ΣΕΞΤΟΝ, σ. 27). Τότε που το ξενόφερτο αφορούσε και την αισθητική της επανάστασης, ή της ντεκαντάνς και των εστέτ – δηλαδή την αισθητική της απόρριψης του παρελθόντος, της άρνησης της ενότητας με το παράδοση ως παρακμής: «δύσκολοι καιροί για την decadence που εξαχνώνεται δίπλα στα φρεσκοζωισμένα κουφάρια των esthete». ([ΑΤΙΤΛΟ], σ. 35). Όλα αυτά έχουν οδηγήσει τους Έλληνες, για την ποιήτρια, σε μια κρίση εθνικής ταυτότητας. Πού βρίσκεται οι σημερινός Έλληνας όταν στέκεται απέναντι στην ιστορία του; Εάν δεν βρούμε, ανησυχεί το ποιητικό υποκείμενο, τους χαμένους κρίκους της κοινής μας σύνδεσης στην ιστορία μας, της ενότητας του παρόντος με το παρελθόν, τότε θα αγόμαστε και θα φερόμαστε σαν νεκρά φύκια, ποσειδωνίες, στην επιφάνεια της θάλασσας. Ανερμάτιστοι ως νεκρά κύτταρα ενός οργανισμού που παραπέει σε μια ασχημάτιστη ζωή, θα ξεβραζόμαστε στις ακτές (ΚΛΕΙΣΤΟ ΚΕΛΥΦΟΣ, σ. 34). Σε τέτοια ασχημάτιστη ζωή θα ζούμε όλοι εμείς οι σύγχρονοι αν δεν βρούμε το νήμα που μας συνδέει όλους μαζί, τη χαμένη ενότητά μας. Εάν δεν νιώσουμε ότι
Ήμαστε όλοι μαζί
Όλοι ένα
Κοινή συνείδηση
Κοινός νους
Κοινή σκέψη
Ένα σώμα
(ΚΟΙΝΟΝ, σ. 32)
Για αυτό και το ποίημα στη σελίδα 35 είναι [ΑΤΙΤΛΟ] γιατί δίχως τη διασύνδεση του παρελθόντος με το παρόν, δεσπόζει το κενό. Όπως γράφει η Πουρνή: «Ήμαστε και εμείς αιχμάλωτοι στο δικό μας γκουλάγκ﮲/βάψαμε το χιόνι στις μάχες με το αίμα μας, κουβαλώντας στις /πλάτες τ’ απομεινάρια μιας ληγμένης ζωής.» Περιπλανώμενοι, εξόριστοι στην ίδια μας την πατρίδα, εξορισμένοι σε έναν άχρονο χρόνο γιατί ο παροντικός μας χρόνος χωρίς συνείδηση και αυτογνωσία δεν έχει ρίζες. Κι όμως, τα ίδια αυτά τα ερείπια στους αρχαιολογικούς χώρους κρατούνε την ανάμνηση του παρελθόντος. Οι άκανθες, εκείνα τα λογχώδη αγκαθωτά φυτά που είναι διάσπαρτα στους αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ελλάδα «φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου/ κι ο άνθρωπος έφυγε δεν είναι εκεί», για να δανειστώ έναν στίχο από τον Σεφέρη («Επί σκηνής», Τρία κρυφά ποιήματα). Διατηρούν τις μνήμες του παρελθόντος έστω και ασυνείδητα, σαν σε όνειρο, ως ΚΡΥΠΤΟΜΝΗΣΙΑ όπως τιτλοφορείται και το τελευταίο ποίημα της συλλογής της Πουρνή (σ. 38).
Σαν χαμένος παράδεισος έμοιαζε
Κρυμμένος κάπου
Σε πρώιμο εφηβικό όνειρο.
Φάσμα ή πραγματικότητα
Αδύνατο να πεις.
Η Μένη Πουρνή με μια πολύ λεπτή ειρωνική διάθεση, χρησιμοποιεί λιτό καθημερινό λόγο με κάποτε λέξεις αρχαιοπρεπείς που ενσωματώνονται αρμονικά στο ποιητικό κείμενο αφού άλλωστε η διασύνδεση του σύγχρονου με το αρχαίο διαποτίζει την ποιητική συλλογή. Πραγματεύεται ποιητικά το ζήτημα της συνέχειας, της διάρκειας και της ενότητας του ελληνισμού και προκρίνει την ιστορική και πολιτισμική αυτογνωσία ως γνώση και μέλλον. Ως ευθύνη αναζήτησης και επαναπροσδιορισμού της ταυτότητας των νεοελλήνων.
.
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Ι. ΔΑΜΟΥΛΗ – ΦΙΛΙΑ
FRACTAL 22/11/2022
«Δεν επιδέχονται ερμηνείες τα θαύματα»
Μέσα από την εξαιρετικά καλαίσθητη ποιητική συλλογή των εκδόσεων «Δρόμων», η Μένη Πουρνή δίνει το ποιητικό της παρόν κόβοντας δρόμο από το μονοπάτι με τους «ακάνθες των αιώνων». Το εξώφυλλο των ποιημάτων της προστατεύει η κεφαλή της Μέδουσας, με το γοργόνειο κεφάλι της, σύμβολο αποτροπαικό στους αρχαίους και νεότερους χρόνους. Σχέδια της Christine Mesnard κοσμούν όλη την έκδοση.
Η Μένη Πουρνή οδοπορεί ποιητικά μέσα από τα αγκάθια των αθανάτων, ή αλλιώς των σιζάλ, των αγαυών.
Εκεί από κάτω ή δίπλα πεσμένα κομμάτια μαρμάρου ανάμεσα σε ξερόχορτα, λιθάρια, αγκάθια, εκεί συναντάει και τον «Άνδρα από τη Μοτύη». Ένα ανδρικό άγαλμα «ηρωικού μεγέθους, κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο και θεό», χωρίς χέρια και πόδια. Το ταξίδι της στη Μεγάλη Ελλάδα της Κάτω Ιταλίας θα αποφέρει γλυκύτατους ποιητικούς καρπούς. Ποίηση φορτωμένη από την παρουσία των Ελλήνων στην Σικελία.
Σταθμός της ύπαρξής της ως ιστορικού και αρχαιολόγου, η πόλη των πόλεων: ο Ακράγαντας, το Acrigento. Από κεί και η πηγή της έμπνευσής της. Η ποίησή της βρίθει αναφορών αρχαιογνωσίας, τοπωνυμίων, αρχαίων ονομάτων έκπτωτων πια θεών και ηρώων τους οποίους αναζητά στην κοιλάδα των Θεών: «Σε γενικές γραμμές, οι θεοί έχουν πεθάνει-είδα μόνο κάκτους, αθάνατους και φραγκόσυκα.»
Αυτοί είναι οι σύντροφοί της στο ταξίδι της ποίησης, μ’ αυτούς συνδιαλέγεται και οδοιπορεί ανάμεσα στο Χθες και το Σήμερα. Το ένδοξο χθές και το «ανασφαλές σήμερα της εξουσίας των μικροβίων», του «ξεπεσμού των επαναστάσεων» και των κάθε είδους ιδεολογιών και αξιών.
Η ποιήτρια, επικίνδυνος ταξιδιώτης στη ζωή και στη ποίηση κάνει κυβιστήσεις στηριγμένη στα κέρατα του ταύρου, όπως οι αρχαίοι στα ταυροκαθάψια. Πειραματίζεται, δοκιμάζει και δοκιμάζεται στα διάφορα είδη της ζωής και του λόγου.
Η ποίησή της, Μουσείο αρχαιολογικών ευρημάτων, διασώζει την ιστορία και το κλέος των Ελλήνων. Τα λογοπαίγνιά της: Τirrenni/Tiranni, στο ποίημά της «Cava dei (Graeci)tyranni», σ’ αυτό στοχεύουν, ασχέτως προς τους εκάστοτε τυράννους.
Ένα ταξίδι στο χρόνο και στο χώρο με όχημα τον θαυματουργό στίχο. Γιατί η ποίηση για την Μένη Πουρνή είναι ένα θαύμα, μια δημιουργία ανεξήγητη. Όπως γράφει στο ποίημά της: «Γραφείο Ευρεσιτεχνιών»:
…………………………………
«Δεν επιδέχονται ερμηνείες τα θαύματα. Ανερμήνευτοι κι ανερμάτιστοι προχωρούν οι πρωτοπόροι πάντα. Δεν είναι προϊόν της αγοράς, για να ’ναι ελεύθερο σε πάγκους και σε συναθροίσεις.»
………………………………….
Το εξώφυλλο των ποιημάτων της Μένης Πουρνή προστατεύεται από την κεφαλή της Μέδουσας, με το γοργόνειο κεφάλι της, σύμβολο αποτροπαικό στους αρχαίους και νεότερους χρόνους. Σχέδια της Christine Mesnard κοσμούν όλη την έκδοση προσθέτοντας μια ακόμη καλλιτεχνική πινελιά σε όλο το έργο, το οποίο έχει επιμεληθεί η Ιφιγένεια Σιαφάκα.
.
ΡΟΡΗ ΜΑΤΗ
PERIOU 7/5/2022
Μια λέξη έπεσε στο χαράκι του χρόνου
γεννήθηκε ένα ποίημα.
Αυτό το δίστιχο θα μπορούσε να είναι το μότο της πρώτης ποιητικής συλλογής της αγαπητής Μένης Πουρνή! Ένα χαράκι όμως πολύ παραγωγικό μιας και δημιούργησε είκοσι πέντε υπέροχα ποιήματα. Ποιήματα του χθες και του σήμερα, όπως τα διαχωρίζει ευφάνταστα η ποιήτρια.
Και που απολύτως δίκαια δίνει μια ξεχωριστή θέση στις ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ.
Θα ήταν δύσκολο, χωρίς αυτές, ο αναγνώστης να έχει μια σφαιρική εικόνα των ποιημάτων της.
Η ποιήτρια, με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων δημιουργεί τα ποιήματα του χθες με θαυμαστή δεξιοτεχνία, χωρίς να παραλείπει να τα εντάξει, σημασιολογικά, και στο σήμερα.
Από το πρώτο της ποίημα Ο ΑΝΔΡΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΤΥΗ οι σημειώσεις της, πολύτιμες για τους μη μυημένους, Το ανδρικό άγαλμα, ντυμένο κι ακίνητο στην αιωνιότητα, εντυπωσιάζει με την εξαιρετική του τέχνη και ομορφιά. Αν και το 1979 βρέθηκε στη Μοτύη της Σικελίας, η κατάσταση του είναι τόσο καλή, ώστε οι ερευνητές του διχάζονται για το αν πρόκειται για ηγεμόνα, ηνίοχο, ηθοποιό ή ήρωα της εποχής του.
Είναι πολύ εύκολο, με τόσο σωστό ιστορικό υπόβαθρο, να πέσω στην παγίδα και να, κατά κάποιο τρόπο να ιστορίσω με τον τρόπο μου, ένα ένα όλα τα ποιήματα της συλλογής. Όμως θα εξέλειπε ο λόγος να απολαύσετε και να μυηθείτε στην ποιητική συλλογή. Θα αναφερθώ μόνο σε ορισμένα.
Στα ΤΑΥΡΟΜΕΝΙΑ ΤΑΥΡΟΚΑΘΑΨΙΑ, άθλημα της μινωικής εποχής, όπου ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από ένα ταύρο, φέρνει έναν ταξιδιώτη ανίκανο να ιππεύσει τη ράχη ενός ταύρου, να γίνεται μάρτυρας ενός νέου για εκείνον δράματος, πολύ διαδομένου στη Δύση το οποίο συγκρίνει με τα προσωπικά του πάθη στη ζωή. Και καταλήγει με το επιφώνημα – Ω, τι άτυχος ταξιδιώτης!
Δεν θα μπορούσα να παραλείψω το ποίημα Cava dei graeci tyranni γραμμένο στη μνήμη του Γιώργου Σεφέρη. Είναι μία αναφορά στο ποίημα του Σεφέρη τελευταίος σταθμός όταν μαζί με την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση επιστρέφει στην Ελλάδα και ο τελευταίος σταθμός του ταξιδιού είναι το ιταλικό λιμάνι Cava dei Τirreni στις 5 Οκτωβρίου 1944.
Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΩΝ ΘΕΩΝ αποτελεί ένα ακόμη ποίημα με ιστορικό χαρακτήρα. Αναφέρεται στον αντίστοιχο αρχαιολογικό χώρο της Κοιλάδας των Ναών στο Αγκριτζέντο (αρχαίο Ακράγαντα) της Σικελίας που περιλαμβάνει τα ερείπια επτά ναών δωρικού ρυθμού και από το 1997 αποτελεί πολιτιστικό μνημείο της UNESCO. Μάλιστα ο διεθνής οργανισμός δανείστηκε το σχήμα του ναού της Ομόνοιας για το λογότυπό του. Η ομορφότερη πόλη των θνητών, όπως την αποκαλούσε ο ποιητής Πίνδαρος, ήταν μία από τις επιφανέστερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας. Ήταν πλούσια πόλη με μεγάλη ισχύ, πατρίδα καλλιτεχνών, φιλοσόφων και σημαντικών ανδρών της ιστορίας.
Το εξαιρετικό ΤΡΙΣΚΕΛΕΣ το παραθέτω αυτούσιο:
“Ξεκάθαρα για ένα τρίγωνο μιλούσε η προφητεία.
Δυτικά της χώρας των Αχαιών αλλά όχι στα πέρατα
του κόσμου.
Εκεί σπεύσατε με καλόχτιστες τριήρεις.
Χτίστε τα ιερά της μητροπόλεως και των προγόνων.
Την Ελληνική διαδώστε λαλιά στις ορδές των βαρβάρων.
Έτσι που να δοξαστεί παντού το γένος των Ελλήνων.
Λες και οι Έλληνες δεν είναι Έλληνες,
όπου κι αν πηγαίνουν…”
Το δεύτερο μέρος της συλλογής το ΣΗΜΕΡΑ θα το χαρακτήριζα ένα ευφυές αριστούργημα. Από το ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, ΟΔΟΣ ΑΝΝ ΣΕΞΤΟΝ ως την ΚΡΥΠΤΟΜΝΗΣΙΑ δεν υπάρχει γραμμή που δεν έχω υπογραμμίσει. Ίσως όλα ταίριαζαν τόσο πολύ στον ψυχισμό μου, στις εμπειρίες μιας ολόκληρης ζωής με μυστικά και ψέματα. Θα καταγράψω φράσεις, χωρίς τους τίτλους των ποιημάτων. Εξάλλου όλα δένουν με όλα, με ένα μαγικό τρόπο:
” Η ανεξίτηλη μάσκαρα, ξεχασμένη στο μπουντουάρ αστικού διαμερίσματος των sixties, πλάι σε μια γυαλιστερή, ξεφτισμένη roller-skate φόρμα των eighties.”
” Μάθηση, γνώση, εξέταση ξανά και ξανά
σαν σιδερένιες μπάλες στα πόδια μου.
Δάσκαλός μου το παράθυρο δίπλα στο θρανίο. “
” Χαράξαμε και φέτος στις πλάκες
Τα δράματα
Τρεις ποιητές
Τέσσερα έργα.
Νικητές και Στεφάνια.
Η κατάθεση δεν έγινε δεκτή
γιατί έλειπε τ’ όνομά σου. “
” Ήμαστε όλοι μαζί
Ένα σώμα
Άτρωτοι απέναντι στα ΚΜΝ*
Όμως γιατί, άραγε, στο Λοιμωδών
ψάχνουμε μόνοι για παρέα;
*ΚΟΙΝΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΉΜΑΤΑ. “
” Τι σου είναι η εξουσία στα χέρια των αφανών! “
Η ζωή συνεχίζεται φτάνουμε στο σήμερα, αλλά τα ανθρώπινα πάθη εξακολουθούν να υπάρχουν και να ταλανίζουν ακόμη και αν έχει πια μετακινηθεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος από τα μαζικά αξιοθαύμαστα και αξιομνημόνευτα επιτεύγματα στον προσωπικό μικρόκοσμο του καθενός, τα πάθη και τις αδυναμίες του. Όμως, το ανθρώπινο μεγαλείο είναι ανεξάντλητο! Πάντα θα ξεπηδά από κάπου μία νέα Ανν Σέξτον, νέοι τρόποι να βλέπουμε τη ζωή από καινοτόμα Γραφεία ευρεσιτεχνιών, Έφηβοι επαναστάτες θ’ αλλάζουν τον κόσμο, καθοριστικές συναντήσεις θα γίνονται στη γωνία Μεταξύ χρυσανθέμων και αγγέλων…
Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμα. Πολλά που με συγκίνησαν, με πείσμωσαν, με έκαναν περήφανη ή και με εκμηδενίσαν τελείως. Όμως, στη γραμμή του finish η ποιήτρια τερματίζει πρώτη. Είναι νικήτρια!
.
.