Η Ευαγγελία Βενιζελέα γεννήθηκε τον Νοέμβρη του 1969 στη Μεσσηνιακή Μάνη. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εργάζεται στη Μέση Εκπαίδευση. Το «Όταν το μ γίνεται π» Μανδραγόρας 2021 είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.
ΟΤΑΝ ΤΟ Μ ΓΙΝΕΤΑΙ Π (2021)
Υφαντό
ΚΟΥΚΟΥΛΙ
Α ν στραγγίζω
υφαίνω κουκούλι σιωπής
τυλίγομαι απαλά
διπλώνω ξεδιπλώνω
τα 24 θαύματα
διπλώνω ξεδιπλώνω
τα 24 θαύματα
εκκολάπτονται οι νέες μορφές
χυμώνουν
πλημμυρίζουν εκκωφαντικά το κουκούλι
ξεχύνονται στον δρόμο
σας συναντ Ω
Εμπλοκές 1
Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ
Πέρα στον μικρό τον μέγα τόπο
που ακούστηκε το πρώτο κλάμα
εκεί στις τρεις μύτες της θάλασσας
που ο κεραυνός διάλεξε λεβεντιά
να λαμπαδιάσει
εκεί πλάι στα αγριοκυπάρισσα και τα θυμάρια
που κείται ο γεννήτοράς μου
εκεί στο ανηφορικό λαγκαδάκι της γνώσης
που ανεβοκατέβαινα πρωί και μεσημέρι
Πέρα στον μέγα τόπο
εκεί περπατώ ξυπόλητη τις νύχτες
το πρωί οι πατούσες πληγωμένες
μα λυτρωμένες από το άγγιγμά του
Εμπλοκές 2
ΑΝΑΜΟΝΗ
Ονειρεύομαι πως αναρριχώμαι από χοάνες υπόγειες
διακλαδιζόμενες σε διαδρομές
αδιέξοδες
που ολοένα στενεύουν
δεν χωράω μέσα τους
με σφίγγουν
και λίγο πριν συμβεί η ασφυξία
λυγμικά επανέρχομαι στη ρουφήχτρα
της εμπλοκής μου
σκάβω τρύπα
μπαίνω
πέφτω
σε χειμερία νάρκη
θα ξυπνήσω άνοιξη
να ξεχυθώ με την εκπυρσοκρότηση
Εμπλοκές 3
ΟΤΑΝ ΤΟ Μ ΓΙΝΕΤΑΙ Π
Οι υαλοκαθαριστήρες
δύο πουλιά που φτερουγίζουν
φυλακισμένα
Γκρίζα θάλασσα τα μάτια σου
κολυμπούν αλλοιωμένα τα σχήματα
το σώμα παραδίνεται στην Τραμουντάνα
Όταν το μ γίνεται π
η αγκαλιά μου δεντρόσπιτο
Κλείνεις τον διακόπτη
νυχτώνεις
ΤΟ ΘΑΥΜΑ
Φοράω ένα τραύμα
ξεντύνομαι
ξανά και πάλι και ακόμα πόσες φορές
ξεσφίγγω την καρδιά
μαθαίνω να γιατρεύω το τραύμα
με λέξεις γαλήνιες
κοιτάζω τα μάτια -πασπαρτού
τα δικά σου
και η πληγή
μετατρέπεται σε
πηγή ζωής
και η πηγή
σε πληγή
και η πληγή σε
πηγή
Ροές
ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ
Η μουσική ξεχύνεται
στη λεωφόρο των συγκινήσεων
σμίγοντας με τις θροΐζουσες φλαμουριές
η κόκκινη σημαία που ύψωνε ο πρωταγωνιστής στην Urga
ανεμίζει στην ανοιχτή μπαλκονόπορτα
μάτια ιπτάμενα αιχμαλωτίζουν τα ανείπωτα
μάτια φλογερά χαϊδεύουν την πλάτη σου
ανεξίτηλα στον χρόνο
Οι περαστικοί
απορούν για τη λάμψη που κυκλώνει
το διαμέρισμα του τρίτου ορόφου
Πλεξούδες
ΟΙ ΠΕΤΡΕΣ II
Οι πέτρες μου
μικρές βαριές ακανόνιστες ιριδίζουσες
αναπνέουν
φωνές αγαπημένων τόπων
αντηχούν
το Αιγαίο την Ήπειρο τη Μάνη
αρωματίζουν
ντύνοντας τον χώρο μπλε ενηλικίωση
λάμπουν
αναδυόμενες ασύνδετα
μνήμες παιδικές και ενήλικες στιγμές
πλεξούδες η ζωή
.
ΚΡΙΤΙΚΕΣ
ΑΘΗΝΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
staxtes.com 16/2/2021
Θα το ξαναγράψω κι ας γίνω κουραστική. Είμαστε τυχεροίς/ες, έχουμε μια νέα γενιά σπουδαίων ποιητριών, γυναίκες που με παρρησία εκθέτουν στο δημόσιο βήμα τα υλικά και την πορεία της τέχνης τους. Οι λέξεις τους απεκδύονται θαρραλέα την ψυχή τους, φανερώνοντας χωρίς αναστολές και υστεροβουλία την τεχνική τους, ενδύουν με τρυφερότητα τα δικά μας σώματα, μαλακώνουν τα χάσκοντα τραύματα της μνήμης, φυλάσσουν σαν αφιερωμένες ιέρειες άσβεστη τη φλόγα στην εστία του έρωτα, γλυκαίνουν το άλγος του νόστου μιας απόμακρης ή και οριστικά πλέον χαμένης πατρίδας, ξεχωρίζουν γιατί επαναφέρουν με λιτότητα τον αρχικό λόγο που γέννησε την ποίηση, να μας χαρίζουν δηλαδή μια κοινή στέγη να κατοικούμε μέσα στη γλώσσα της, γιατί όπως έγραψε κι ο Ελίας Κανέτι «δεν μένουμε σε μια χώρα, μένουμε σε μια γλώσσα» και έτσι γίνεται πατρίδα μας η γλώσσας της ποίησης τους. Και γιατί επιμένω στη γλώσσα του φύλου τους; Γιατί πιστεύω πως όσο κι αν θέλουμε να αποκόψουμε το βίωμα χάριν της οικουμενικότητας της γραφής, αυτό εμφωλεύει στις λέξεις που επιλέγουμε και μας επιλέγουν, αφού κι η πρώτη μορφή της γλώσσας σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτισμικό κι ιστορικό περιβάλλον ενσταλάχθηκε, διαμορφώθηκε και εγκαταστάθηκε. Κι όσο κι αν εξελίχθηκε, κι αν πλούτισε, κι αν ανοίχθηκε στη διαδρομή της ενηλικίωσης της, κι αν έπαιξε την αλλαγή των ρόλων και των φωνών στην μεταμοντέρνα πρόσκληση της λογοτεχνικής γραφής, όταν θέλει να ξεδιψάσει την εσωτερική φλόγα της, επιστρέφει πίσω στην αρχική πηγή, σε κείνο το Α που ξεκίνησε την αλφαβήτα της ζωής, Κι όταν αυτή η επιστροφή είναι μια ειλικρινής αποδοχή της αφετηρίας, τότε και μόνο τότε απλώνεται και γίνεται γλώσσα και νερό, ξεδίψασμα, τροφή και έρωτας, μνήμη και συγκίνηση όλων, ανεξαρτήτως φύλου, τόπου και βιώματος.
Μια τέτοια ειλικρινής κατάθεση γλώσσας και ποιητικής του βιώματος είναι η πρώτη συλλογή της συναδέλφου φιλολόγου, Ευαγγελίας Βενιζελέα, που φέρει τον τίτλο «ΟΤΑΝ ΤΟ Μ ΓΙΝΕΤΑΙ Π» στις εκδόσεις Μανδραγόρας, Ιανουάριος του 2021.
Τα ποιήματα της συλλογής ομαδοποιούνται σε έξι ομάδες με τίτλους και περιεχόμενο ενδεικτικούς των όσων προανέφερα. Στην πρώτη ομάδα με τον γενικό τίτλο Υφαντό εντάσσονται τα ποιήματα που αναφέρονται στην ίδια την τέχνη της δημιουργού, στα πρωτογενή υλικά της, τις «αόρατες κλωστές» των στιγμών που ύφαναν τα αγαπημένα πρόσωπα, οι μύθοι, τα αναγνώσματα και τα τοπία της ζωής της, γι’ αυτό και τρυφερά τα γράμματα από το Α ως το Ω, επιτακτικά πλέον ζητούν να διαρρήξουν το «κουκούλι της σιωπής», να «ξεχυθούν» στο δρόμο. Η συγκομιδή έγινε, ήρθε ο καιρός του λαλείν για την ποιήτρια και το δηλώνει ευθαρσώς «οι λέξεις παρελαύνουν, ο νους μου λαμπαδιάζει»
Στις επόμενες τρεις ομάδες με τον τίτλο Εμπλοκές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, εισέρχεται συγκινητικός ο βιωματικός λόγος κι η μνήμη του γενέθλιου τόπου «Πέρα στον μικρό τον μέγα τόπο που ακούστηκε το πρώτο κλάμα…που κείται ο γεννήτοράς μου» οι εικόνες της παιδικής ηλικίας, η φυγή, οι απώλειες, η εσωτερική επιστροφή μέσω του ονείρου «εκεί περπατώ ξυπόλητη τις νύχτες», η αναγνώριση των αλλαγών που έφερε το σάρωμα των εποχών, η ενηλικίωση, η επώδυνη καταβύθιση κι η φροϋδική παραδοχή πως οι εμπλοκές αυτές είναι μια δίνη που καραδοκεί να καταπιεί στις «αδιέξοδες διαδρομές» όχι μόνο την ποιήτρια αλλά και τον καθένα και την καθεμιά από μας όταν επιχειρεί να δει κατάματα τις πληγές και να ξεριζώσει τα αγκάθια του. Η ασφυξία επανέρχεται σαν λέξη σε δυο ποιήματα, χοάνη στενή αυτό το ταξίδι, ιδίως μάλιστα όταν χάνει την απλωσιά του δρόμου και περιορίζεται στο σκηνικό του σπιτιού και της σχέσης, Τότε μόνη διέξοδος και φάρμακα παυσίλυπα οι λέξεις, οι παιδικοί γλωσσοδέτες «να ξεχαστώ άσπρη πέτρα ξέξασπρη…», «μαθαίνω να γιατρεύω το τραύμα με λέξεις γαλήνης». Η εμπλοκή όμως δεν είναι πάντα εσωτερική, είναι και πληγή που έρχεται ερήμην του εσωτερικού κόσμου κι η ποιήτρια δείχνει πως δεν χάθηκε σε έναν περίκλειστο κόσμο, δεν ζει απομονωμένη στο δωμάτιο της με τα οράματα της. Αντίθετα, έχει ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά της στις σύγχρονες τραγωδίες, σαρκάζει τα μάτια που «στάζει η μυωπία μας» τους πνιγμένους Αϋλάν του Αιγαίου και τη «σκελετωμένη Υεμένη».
Κι αν για την εσωτερική εμπλοκή χρησιμοποιεί το πρώτο ρηματικό πρόσωπο, μη θέλοντας να μας βαρύνει με το υποκειμενικό βίωμα, στην εξωτερική, αντικειμενική εμπλοκή, μας καθιστά πολύ σωστά όλους συμμέτοχους και συνένοχους, περνώντας στο πρώτο πληθυντικό «μάτια μυωπικά ενίοτε φοράμε τα εννοείται μοντέρνα γυαλιά και εκπλησσόμαστε…» διαρκώς υπενθυμίζοντας την πολυπλοκότητα της ζωής και των ερεθισμάτων που δέχεται ο δημιουργός.
Στην ομάδα με τον τίτλο Ροές, η διαδρομή και το ταξίδι παρά τις εμπλοκές, απέφερε καρπούς. Ένα αίσθημα γλυκύτητας, τρυφερότητας και ηρεμίας αναδύεται από τους στίχους. Η αφή του αγαπημένου σώματος, το ερωτικό συναίσθημα, το καλοκαίρι κι η θάλασσα που αισθητοποιούνται με δροσερές εικόνες, το μητρικό βίωμα, η ωδή στη γυναικεία φύση που αιμοδοτεί τη «διαιώνιση του σύμπαντος» οδηγούν την ποιήτρια να αναφωνήσει «βαδίζω ευτυχισμένα προς την έξοδο έφτασε ο καιρός του οράν έφτασε ο καιρός του εναγκαλίζεσθαι τα φώτα» Ο τοκετός κι η γέννηση μιας ποιητικής συλλογής δεν διαφέρει από αυτόν ενός ανθρώπου, κουβαλά χαρά και οδύνη, βάρος και απελευθέρωση, σκοτάδι και το λυτρωτικό φως της εξόδου.
Έτσι στην τελευταία ομάδα με τον τίτλο Πλεξούδες, και τέλος της πρώτης ποιητικής διαδρομής της, η Ευαγγελία Βενιζελέα, Μανιάτισσα στην καταγωγή, επανέρχεται στα τοπία που όρισαν το προσωπικό της ταξίδι: Αιγαίο, Ήπειρος, Μάνη. Οι φωνές αυτών τον τόπων έπλεξαν τη ζωή της αλλά και την ποιητική της, αυτήν που ξεκίνησε με ένα υφαντό και τελείωσε με μια περίτεχνη κόμμωση. Το υλικό ήταν πάντα το ίδιο, οι λέξεις: «δρόμο πήρα δρόμο άφησα φορτωμένη λέξεις παιδικές αισθαντικές ερωτευμένες ταξιδιάρες ξενιτεμένες ακρογωνιαίες»
Λέξεις καλοδουλεμένες, αισθαντικές, με αναφορές σε πολλές πηγές, από το δημοτικό τραγούδι, τονΣολωμό και την Κρητική σχολή μέχρι τη σύγχρονη ποίηση, μαρτυρίες του γερού θεωρητικού υπόβαθρου τηςποιήτριας.
Η Ευαγγελία Βενιζελέα με την πρώτη συλλογή της μας έδειξε άφοβα τα σημάδια και τις βαθιές τομές της και μας προσκαλεί: «Οι σημαδούρες μου είμαι εγώ Δείξε τα σημάδια σου»
Σειρά μας τώρα, των αναγνωστών, η γενναία αναγνώριση των σημαδιών.
Μήπως κι αυτή δεν είναι μια λειτουργία της καλής ποίησης;
.
ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
Εντοιχισμένη ποίηση
Δεν
Ο φούρνος δεν μυρίζει φρέσκο ψωμί
η εξώπορτα ορθάνοιχτη
ένα δέντρο στο σαλόνι
τα κλαδιά του βγαίνουν από το παράθυρο
Το κάθισμα στη γωνία του βράχου άδειο
οι γάτες αχάιδευτες
Στο χωνευτήρι του χρόνου
ένα κλαδάκι βασιλικού
ακουμπάω απαλά
Ανάμεσα στο αρνητικό μόριο «δεν» και στον υποθετικό σύνδεσμο «αν», δύο από τους πολλούς μονολεκτικούς τίτλους των ποιημάτων της, η Ευαγγελία Βενιζελέα παρουσιάζει την πρώτη ποιητική της συλλογή κατανεμημένη σε έξι υποενότητες: Υφαντό, Εμπλοκές Ι,ΙΙ,ΙΙΙ, Ροές και Πλεξούδες, με άνισο αριθμό ποιημάτων η κάθε ενότητα. Λέξεις παιδικές, αισθαντικές, παιχνιδιάρες, ερωτευμένες λέξεις πλέκουν και μπλέκονται μαζί της σε ένα παιχνίδι όπου ιδέες, συναισθήματα [άλλοτε ιερά, κάποτε ερωτικά], μνήμες, εικόνες, μπλέκονται σε χώρο και χρόνο άλλοτε σαφή κάποτε αόριστο, συχνά μη προσδιορισμένο. Αυτό που έχει αξία είναι ο λόγος που ρέει, ο ρυθμός και το μέτρο της ποίησης, οι στίχοι που προκύπτουν ολοζώντανοι καθώς τα πάντα συντίθεται μέσω μιας χειροποίητης τέχνης: Υφαίνω/ με στιγμές τρυφερές/ αόρατες κλωστές/ συνδετήρες μαγνητικούς/ αγαπημένων/ Τις απλώνω μυσταγωγικά/ μην μπερδευτούν από αδεξιότητα/ μην απομαγνητιστούν από πολυχρησία/ μην κοπούν από λησμονιά// Mετά/ τις μαζεύω/ βιωμένη προσευχή («Υφαίνω»).
Η ιδιαιτερότητα της Βενιζελέα είναι να συνθέτει τα έργα της μεταξύ ποιητικής υπέρβασης και ωμής πραγματικότητας, απουσίας και μνήμης, νεκρής και ζωντανής φύσης, διάρκειας και στιγμιαίων ενσταντανέ: Το χαλί σου/ στρωμένο στο πλάι του κρεβατιού/ Οι γυμνές πατούσες/ ακουμπούν πάνω του/ το πρωινό ξύπνημα/ αφυπνίζονται/ Το πατάω απαλά/ με όλες τις απολήξεις των νεύρων/ Σε παίρνω μαζί στις διαδρομές/ Σε επιστρέφω πλάι μου// Αύριο πάλι («Το χαλί») Και αλλού: Οι υαλοκαθαριστήρες/ δύο πουλιά που φτερουγίζουν / φυλακισμένα/ Γκρίζα θάλασσα τα μάτια σου/ κολυμπούν αλλοιωμένα τα σχήματα/ το σώμα παραδίνεται στην Τραμουντάνα/ Όταν το μ γίνεται π/ η αγκαλιά μου δεντρόσπιτο// Κλείνεις το διακόπτη/ νυχτώνεις («Όταν το μ γίνεται π»).