Από το περιοδικό Λόγου, Τέχνης και Προβληματισμού ΑΝΕΥ (τ. 60)
Ποιήματα και πεζά που γράφτηκαν στα πλαίσια
του Μαθήματος Εγγραματισμού, 2014-2015,
από γυναίκες κρατούμενες και άντρες κρατούμενους
στο σχολείο των Κεντρικών Φυλακών Κύπρου
(1)
Βαδίζουμε την ώρα της πληγής
Βήματα έρχονται ή φεύγουν
Φλόγα ζυγώνει τα σώματα
Στο κορμί της διάρκειας.
Τώρα είμαι η φωτιά που καίει
Και ανάβει το έσχατο της νύχτας
Σπασμένες ζωές, σπασμένες ψυχές.
Όνειρα δίχως όνειρα.
Είμαστε σημάδι της θλίψης μας.
Μ.Α.
(2)
Η είσοδος στην πόλη σου δίνει την αίσθηση της μιζέριας
λασπωμένοι δρόμοι
απαίσια δυσοσμία
σκυθρωποί άνθρωποι
σκυφτοί, μελαγχολικοί
δυστυχισμένοι, σιωπηλοί, περιμένοντας το θάνατο
άλλοι άνθρωποι τρικλίζουν μεθυσμένοι
αφήνοντας τον εαυτό τους σε παράφορες απολαύσεις
περιμένοντας το τέλος
χαμόσπιτα, εξαθλιωμένα, φτωχικά
μισοερειπωμένα και μισοεγκαταλελειμμένα
απεριποίητα, αφρόντιστα
Μια πόλη που εκλιπαρεί το έλεος.
Τ.
(3)
Η υπεροχή του μυαλού
του πνεύματος έναντι του σώματος,
της σκέψης
της δύναμης της ψυχής έναντι της ύλης.
Γλυκειά ελευθερία
Όταν σε έχασα σε είδα
Να χαζεύεις για τα πάντα
Καφεδάκι, τσιγαράκι
Μα ο χρόνος τιμωράει.
Εύκολα λεφτά στη τσέπη
Το μυαλό έχει σαλέψει
Και αυτό που έβλεπε
Τώρα είναι χρυσάφι
Σ.Κ.
(4)
Δίστιχα
(Α)
Το παραμύθι πουλά
γι’ αυτό γράφουν πολλά
Ρ.
(Β)
Δένεις τη ζωή των ανθρώπων κόμπο,
προσφέροντας τους μόνο επισκεπτήρια.
Σ.
(Γ)
Είμαι σαν ένα τζέλι
όπως και να με πιάσεις κάπου θα σου ξεφύγω
Ρ.
(5)
Κυλάει ο καιρός
το αύριο σπρώχνοντας
τα παζλ της ζωής διαμορφώνοντας
Στέκομαι εδώ σταθμός της όρασης
Κι ο εαυτός καθρέφτης ενόρασης
Τέλος κι αρχή
Πλάνα ταυτότητας
Μια μουσική κυττάρων διαφορετικότητας.
Δρόμος μακρής που στροβιλίζεται
Κι η αλλαγή διαιωνίζεται
Ό,τι καταργώ είναι ό,τι κράτησα
Στη δημιουργία με σθένος πάτησα
Κι έτσι εδώ πίσω από τα σίδερα
Άφησα πίσω όλα τα εφήμερα
Και χαμογελώ
Μ.
(6)
Το σύκο ωρίμαζε, αλλά αυτό δε το καταλάβαινε. Είχε μεγαλώσει και από
’κει και πέρα ένιωθε δυνατό. Φοβόταν τα πουλιά που κάθονταν δίπλα του και
το περίμεναν. Δεν ήξερε γιατί, αλλά αισθανόταν τον ίδιο αδιόρατο φόβο όπως
ένιωθε όταν τα παιδιά το κοίταζαν κάθε μέρα. Ενώ μεγάλωνε ένιωθε έπαρση
που τα παιδιά κάθε τόσο το έπιαναν στο χέρι τους και το πίεζαν. Νόμιζε ότι το
χαΐδευαν και ένιωθε περήφανο, χωρίς να ξέρει τι είχαν άλλο στο μυαλό τους.
Το χρώμα του άλλαζε και όλο τα πουλιά πλησίαζαν και αυτός ένιωθε ότι
τα έλκυε ακόμα περισσότερο και φούσκωνε από περηφάνια. Έρχονταν και τα
παιδιά και γυάλιζαν τα μάτια τους κάθε φορά που το βρίσκαν πιο μαλακό.
Δεν έβλεπε γιατί τα μάτια του ήταν μόνο για τον εαυτό του, ότι που και που
κάποια σύκα ξαφνικά χάνονταν. Τον έπιανε πολύ ο ίδιος αδιόρατος φόβος.
Κοίταγε που τα παιδιά και τα πουλιά και το μέλι έβγαινε από τη μύτη του.
Εκείνη τη μέρα που πρόσεξε ότι το χρώμα του είχε γίνει μαύρο και είχε
παχύνει τόσο πολύ που έπεσε από τα σύννεφα ή από τη συκιά όταν είδε
πουλιά παιδιά σκυλιά ανθρώπους που του όρμησαν.
Ε.
(7)
Ο μόνος τόπος που άλλαξε
είναι η αίθουσα της ψυχής του.
Οι συναναστρεφόμενες συχνότητες,
Του προκαλούσαν μίσος και οργή.
Άλλαζε συχνά μα τα αποτελέσματα παρέμεναν ίδια.
Κι ύστερα από τόσες δύσεις
Του αποκάλυψε την πραγματικότητα η ανατολή.
«Ξεφορτώσου αυτό το βάρος, δεν είναι δικό σου»
Άλλαξε τρόπο σκέψης και βρήκε τη γαλήνη.
Α.
(8)
Ταξιδέψαμε μαζί
Σε καλοκαιρινές διακοπές.
Πήγαμε σε τόπους
Που εσύ διάλεξες
Ένιωθα να με δένεις
Μέσα στα δικά σου όνειρα
Με τρύπιες κουβέρτες
Και ψηλούς τοίχους
Μόλις τώρα το κατάλαβα
Ότι εγώ έγινα εσύ.
(9)
Προς ζωή.
Βρέξε όσο θες.
Μ άρέσει να χορεύω στη βροχή
Και να θυμάσαι…
Το ομορφότερο χαμόγελο
Συνοδεύεται με μάτια δακρυσμένα.
Εκεί ψηλά
Άναψα ένα τσιγάρο στη παγωμένη πόλη
25 του Αυγούστου να γράφω μοιρολόι.
Τέτοια μέρα έχεις φύγει φίλε μου μακριά
Πήρες τη ζωή σου στα χέρια ξαφνικά.
Θεέ μου δώσμου λίγο χρόνο, πάρε με κει ψηλά
να σερβίρω ένα ποτό στους αγγέλους που γλεντάνε μακριά
Να δω εγκληματίες που πέθαναν από σφαίρα
στης νύχτας το παιχνίδι του υπόκοσμου τη λέρα
Να δω φυλακισμένους που βρέθηκαν νεκροί
Χωρίς στερνό αντίο σ’ ένα κρύο κελί
Να δω και τους αλήτες που ’φυγαν ξαφνικά
Σε μια άσφαλτο η ζωή τους κι η ταχύτητα αγκαλιά
Να αγκαλιάσω αυτούς που ’φυγαν σ’ ένα πόλεμο δειλό
Σε μια νύχτα που προσεύχονταν να φύγει ο εχθρός
Ταξιδιάρα η ψυχή μου μα το βράδυ θλιβερό
Και τα δάκρυα κυλάνε, απ’ τα αστέρια με λυγμό.
Κουλουμής
Συγχώρα με
Παρακαλώ τον Πλάστη μου, δύναμη να μου δώσει
Τζιαι πομονή εις την ψυσσιή μ’ αυτόν να ανταμώσει
Να μ’ αγκαλιάσει δυνατά, να πει το όνομά μου
Τζιαι όι τον αριθμό να πει, που κρούζει τη θωρκά μου
Το κορμί του τζι αν εγέρασε, εν η ψυσσιή του νέα
Τζιαι να σάσουν τζιαι τα θκυό, που ’μαστέ παρέα
Το ξύλο εν με πείραξε, μετά τη σύλληψή μου
Το μόνο που με λύγισε, εν τ’ άσπρο το κορμί του
Σαν είδε στα σσιέρκα μου κλειστές τις χειροπέδες
Ένιωσα την κόλαση, σαν πόνο μες στις φλέβες
Πατέρα μου, συγχώρα με σε τσάκισα σαν πέτρα
Μα να ρτει ώρα που να φκω τζιαι να σσιεις άσπρη μέρα
Πατέρα μου συγχώρα με, που με θωρείς δαμέσα
Ξέρε ο γιος σου έμαθε, τζι εν θα ξανάρτει μέσα.
Δεν είν’ αργά
Περιμένουμε σιγά – σιγά τον χρόνο να κυλήσει
Να φύγουμε από δω άνοιξη να μυρίσει.
Σφίγγω τα δόντια εμένα κοροϊδεύω
Έξω απ’ τη μιζέρια πάντοτε ταξιδεύω
Το λάθος το πληρώνουμε καθένας το δικό του
Μα μην κρίνεις συνάνθρωπο πριν μάθεις το σταυρό του
Πολλοί πεθαίνουν άπραχτοι χωρίς καμιά ιστορία
Εγώ χαμογελώ στην κάθε εμπειρία
Το τελευταίο δίστιχο θέλω να το κρατήσεις
Να το θυμάσαι πάντοτε και πάντοτε να ελπίζεις:
«Μπορεί να μη μεγάλωσες πλάι στα αγγελούδια
μα μέσα απ’ το κόπρι ανθίζουν τα λουλούδια».
Μια αναπνοή
Σπασμένο ρολόι, δείκτες χαμένοι
Σαν ένα χάρτη χωρίς προορισμό
Βαραίνει το βήμα σε γκρι μονοπάτια
Δακρύζει η ελπίδα κι ο καημός.
Κουλουμής
Αντικειμενικά
Αντικειμενικά ύπνος βαθύς
Στη λιμνοθάλασσα των ονείρων
Νωχελικές στιγμές αυτογνωσίας
Καθώς απέριττα ξεφυλλίζω
Τον επόμενο λαβύρινθο
Ξετυλίγοντας το νόημα της υπομονής
«σ’ ένα καράβι θα μπω
στ’ αστέρια να φτάσω
και μήτε θα φοβηθώ
τη φωτιά που θα πιάσω…»
Κουραφέξαλα έρχεται καλοκαίρι…
Και τ’ αστέρια αιμορραγούν
Σημαντικότητα
Φτιάχνεις ένα όνειρο για να χωράνε όλα τα όνειρα
Φτιάχνεις ένα χώρο για να χωράνε όλοι οι χώροι
Φτιάχνεις ένα χρόνο για να χωράνε όλοι ο χρόνοι
Φτιάχνεις μια στιγμή για να χωράνε όλες οι στιγμές
Φτιάχνεις μια πραγματικότητα για να χωράνε όλες οι
πραγματικότητες
Φτιάχνεις μια αλήθεια για να χωράνε όλα τα ψέματα
Φτιάχνεις ένα ψέμα για να χωράνε όλες οι αλήθειες
Φτιάχνεις μια σημαντικότητα για να χωράν όλα τα ασήμαντα
Φτιάχνεις μια γέφυρα για να χωράνε όλοι οι δρόμοι
Φτιάχνεις μια κοινωνία για να χωράνε όλοι οι κανόνες
Φτιάχνεις κι ένα γαμώτο για να χωράς εσύ.
Κάθε δρόμος
Είναι λίγο άβολο, αλλά μαθαίνεις να υποφέρεις
Να συμβιβάζεσαι με το λεξιλόγιο της επανάληψης
Και το αμφιλεγόμενο άγνωστο
Μέχρι που οι λέξεις φτωχαίνουν απειλητικά
Και γίνονται κραυγές
Μοναχικά σύμφωνα ή φωνήεντα
Για να δικαιολογείται η κλιμάκωση
Του λιγοστού που περισσεύει σαν μεγαλειώδες
Για να αποκτήσει όφελος το αντιληπτό
Και τα αθέατα χρώματα του ορίζοντα
Όσο δυσνόητο και αν είναι το παράδοξο
Τόσο ανίατη είναι και η ειρωνεία του
Έτσι τόλμησα να με ξεπεράσω ,
Κι ίσως κάποτε να μάθω εκ νέου να φοβάμαι
Γιατί κάθε δρόμος έχει ανάγκη να πήγαζες
Από ένα τελευταίο βήμα και μια υπερβολή
Ημερολόγιο
Πώς αντηχάει η μελωδία του εγκλεισμού
Ελεύθερα στ’ αυτιά μου
Αλλού τραβάει ο δισταγμός
Αλλού τραβάει η μέρα
Κι αλλού τραβάω εγώ
Κι η ελπίδα; – τι ανέκδοτο κι αυτό-
Με πάταγο πεθαίνει απολαυστικά
-Τα έζησα όλα, ίσως και περισσότερα
Κι έκτοτε επιρρεπής στην ευαισθησία
-Από σεβασμό στους απανταχού αναίσθητους
Καθοδηγώ την περισσή ασάφεια
Καίγοντας τη φωτιά
Πνίγοντας το νερό
Θάβοντας το χώμα
Ασθμαίνοντας τον αέρα
Για να ολοκληρωθεί η λεηλασία του ανυπάρκτου
Στο σβήσιμο άλλης μια λιγότερης μέρας
Στο ημερολόγιο των ξεπουλημένων κίνητρων.
Μιχάλης
Ζωή
Φοβάμαι τη δύναμή σου
Στο σκοτάδι που άπλωσες γύρω μου ονειρεύομαι
το άλλο σου πρόσωπο
Βαριά η βροχή στο κορμί μου
Φύσα αγέρα να το ξυπνήσεις
Τα ρούχα, τα μαλλιά μου στέγνωσαν
Μα η ψυχή μου…
ΕΣ
Γυάλινος κόσμος
Γύρω μου έστησαν γυάλινους τοίχους
Κάλυψαν με ατσάλι τις οροφές
Στους κήπους φύτρωσαν καρφιά και πέτρες
Πόρτες, παράθυρα και δρόμοι σφραγίστηκαν
Ψάχνω τρόπο της ζωής μου το πάζλ να ενώσω
Πυξίδα ψάχνω να βρω
Τρόπο από αυτό τον κόσμο τον γυάλινο να βγω
ΕΣ
Αποκοιμήθηκες
Σκούπισε τα δάκρυα που στάζω
Μάθε με να ταξιδεύω μακριά
ΕΣ
Στη μάνα και τον πατέρα
Θέλω μάνα να σου πω
Μια πικρή συγγνώμη
Εδώ που δύσκολα περνώ
Κι υπάρχουν άλλοι νόμοι
Μου λείπεις μάνα μου γλυκιά
Μου λείπεις ρε πατέρα
Χρόνια είναι τα λεπτά
Αιώνες μοιάζει η μέρα
ΤΜ
Δίστιχα
Ποτέ μου δεν μετάνιωσα για ό,τι μου συμβαίνει
γιατί αν το μετάνιωνα θα είμαστε δυο ξένοι
ΜΤ
Έτσι έμαθα να είμαι ο καλύτερος φίλος του εαυτού μου
και ο τελευταίος άνθρωπος που θέλω να βλέπω
ΕΣ
Βασιλικό τριαντάφυλλο
Μοιάζεις με λούλουδο του Μάη
Με μυρωδιά της άνοιξης
Είσαι το μέλι από γύρη
Η σταγόνα της αυγής
ΤΚ&ΓΣ
Το εισαγωγικό σημείωμα που ακολουθεί είναι από την επιστημονική ομάδα για τη γλώσσα και τη διδακτική του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου
Τα κείμενα τα οποία δημοσιεύονται στο παρόν τεύχος αποτελούν συγγραφικά προϊόντα των κρατουμένων τα οποία παρήγαγαν κατά τη διάρκεια της εφαργής του προγράμματος εγγραμματισμού στο σχολείο των Κεντρικών Φυλακών Κύπρου. Το πρόγραμμα εγγραμματισμού σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε εθελοντικά από την επιστημονική ομάδα για τη γλώσσα και τη διδακτική της, του Τμήματος Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου (Δρ. Έλενα Ιωαννίδου Ελισάβετ Κιούρτη και Χριστίνα Χριστοφίδου), στο τμήμα ανδρών και γυναικών των κεντρικών φυλακών Κύπρου κατά τη χρονική περίοδο 2014 και 2015.
Το πρόγραμμα ήταν βασισμένο στις θεωρητικές αρχές του γραμματισμού ως κοινωνικά τοποθετημένης πρακτικής, της θεωρίας των κειμενικών ειδών και των πολυραμματισμών. Βασική φιλοσοφία του προγράμματος ήταν η έννοια της γλώσσας ως κοινωνικής κατασκευής και των κειμένων ως προϊόντων αναπαράστασης της κοινωνικής δράσης. Στόχος του προγράμματος ήταν να φέρει σε επαφή τους εκπαιδευόμενους με ποικίλα κειμενικά είδη, να τους εισαγάγει ενεργά σε κοινωνικά ζητήματα, ώστε να δώσει χώρο για έκφραση των αναπαραστάσεών τους για τον κόσμο και για ενδυνάμωση της φωνής τους και των ταυτοτήτων τους μέσα από το Λόγο και τη γλώσσα. Ευχαριστούμε θερμά όλους τους εκπαιδευόμενους για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, τον ενθουσιασμό τους και το μοίρασμα των σκέψεων και των προβληματισμών τους. Μέσα από την ανάλυση και την παραγωγή κειμένων, αντικρίσαμε, εκπαιδεύτριες και εκπαιδευόμενοι, τον εαυτό μας νοηματοδοτήσαμε έννοιες, αποδομήσαμε ιστορίες και επανανοηματοδοτήσαμε τον κόσμο που μας περιβάλλει.